Lonneke Gordijn is co-founder of the artist studio, DRIFT. Together with Ralph Nauta she creates large-scale and often moving sculptures for museums, public spaces and other locations around the world. In 2025 they will open Drift Museum in the van Gendt Hallen in Amsterdam. She focuses on the complex relationship between humans and nature. She explores how humans often view nature through a human-centric lens: at times projecting human qualities onto it, and at other times revealing how nature reflects human influences. This mutual dynamic serves as a central theme in her art. We have asked her to ‘star’ five works at the 37th edition of the PAN Amsterdam.

1. At Stone Gallery, The origin of Art (stand 53) Lonneke was amazed by a fragment of Pyrite from Spain. The work appears man-made, but these are natural forms. It’s fascinating to see how nature could create something like this. The interplay of elements makes it look as though it was crafted by human hands.

2. At Galerie Huub Hannen (stand 55) Lonneke selected Taraxacum II (2024) by Mirjam Abraas. This drawing reflects Gordijn’s perspective on the world. It emphasises the importance of observing details—not just the colossal or grand scale, but also the small, intricate elements. “What a beautifully made drawing.”

3. At Galerie Harms Rolde (stand 68) Lonneke selected Rennend hondje (1962) by Pieter Pander. This piece features a dog completely focused on a ball. The animal seems almost more human than animal. Living among humans, the dog has become fully integrated into the human world, a phenomenon the artist captures remarkably well.

4. At Galerie Jan van Hoof (stand 14) Lonneke selected a work by Eelco Brand, WL.movi (2024). This work employs an interesting medium that explores how humans might interact with nature in the future. It is a hybrid form of natural elements and digital ideas. It’s fascinating how the artist has used nature and given it a kind of futuristic vision.

5. At Galerie Mokum (stand 50) Lonneke chose Working home (2022) by Gustav Sundin. It evokes thoughts of personal life and home. This, with a laptop, plants, etc., has become our new "nature." After millions of years of evolution, this is where we’ve arrived. The world is now in your home instead of outside in nature. The plant is decoration; it no longer fulfils a basic necessity for life.

Want to hear more from Lonneke? On Tuesday, November 26, at 2 p.m., she will take part in a talk at the PAN Podium.
 

This year we’ve invited writer and journalist Pieter van Os to ‘star’ five works at the 37th edition of the PAN Amsterdam. He published many articles on the Dutch art world in daily newspaper NRC. He has published books including Tussen kunst & cash and Wij begrijpen elkaar uitstekend, reflecting on his years as a parliamentary reporter for NRC. His book Liever dier dan mens, a history from Central Europe, is the only book to have been awarded both the Brusse Prize for best journalistic book and the Libris History Prize.

“In the overwhelming amount of wonderful and beautifully disturbing works, I have found a few animals that captured my imagination. One in ceramics, one almost hidden in an expressionistic painting, one sculpted in metal, and another one more than 2200 years old, an object once used to take a real cat from Ptolemaic Egypt to the eternal afterlife. The decoration on the head of this little mummy mask is extremely simple, or effective, just like the little dots on the one fascinating, little drawing I selected.”

1. At Gallery Fleur & Wouter (stand G) Pieter selected an intriguing sculpture by Warre Mulder, Even in Your Warm Pyjamas, Nature Can Come To Take Its Share (2021). Pieter: “Take note of the feet coming from the beast’ mouth”.
   
2. At Gallery Richard ter Borg (stand 129) Pieter chose a painting by Johan Dijkstra, Landschap. “Born in Garnwerd, in the north of the province Groningen, I immediately recognised the atmosphere of this expressionistic landscape. It’s my childhood. And then, suddenly, I discovered this crazy big horse…”

3. At Antiques Emporium (stand F) Pieter selected Jugendstil tafellamp met lampenkap van Johann Loetz Witwe (circa 1908). “Jugendstil has the appearance of smoothness, maybe even of harmless decoration, but don’t be mistaken: this is a real venomous snake, and scary as hell as you really take the time to look at it.”

4. At Kunsthandel Mieke Zilverberg (stand 78) Pieter chose a small cartonnage mummy mask of a cat (late-Ptolemaic Period, 6th-3rd cent. BC). “Ever seen a completely soaked cat? The head really fitted in this little mask from Egypt. And look at the eyes… just a few strokes, but totally credible, instantly. That’s the highest form of art.”

5. At Ubbens Art (stand 98) Pieter chose a drawing by Theo Lohmann, De open deur (1916-1922). “A great work of a small master, as Job Ubbens says. This one is of such an extraordinarily beauty that it doesn’t even require an animal to get me excited.”
 

PAN Amsterdam 2024 zetelt van zondag 24 november tot en met zondag 1 december in de RAI op het Europaplein. Met 125 deelnemende antiquairs, kunsthandelaren en galeries geeft deze eclectische beurs voor kunst, antiek en design een representatief beeld van de Nederlandse kunstmarkt. Ontwerpster van het huidige campagnebeeld, waarin op speelse wijze de essentie van de beurs is vervat, is Nynke Tynagel, mede-oprichter van Studio Job en tegenwoordig autonoom werkzaam onder haar eigen naam.

Campagnebeeld PAN Amsterdam 2024
In een toelichting op haar werk zegt Nynke Tynagel: "De PAN en ik gaan jaren terug. Ik liet mij er graag verleiden, als bezoeker maar ook als deelnemer, door het veelzijdige aanbod aan kunstwerken uit verschillende disciplines: van ambachtelijke meesterwerken tot intrigerende kunst en curiositeiten uit heden en verleden. Dit jaar mocht ik het campagnebeeld ontwerpen, een hele eer. Ik wist al snel wat het ging worden. In mijn werk beeld ik mij vaak een personage in, iemand met een bepaald beroep, een vurige passie of gewoon een typetje dat ik vervolgens portretteer aan de hand van zijn of haar leefomgeving en persoonlijke bezittingen. In dit geval werd het een verwoed verzamelaarskoppel. Hun collectie van kunst, antiek en design, hier stilistisch weergegeven, is eclectisch en wordt niet zozeer door strikte categorieën als wel door emotie gedreven. Je zult ze dit jaar weer tegenkomen op de PAN op zoek naar nieuwe aanwinsten. Ze leven te midden van hun indrukwekkende verzameling en menen nog wel wat ruimte vrij te kunnen maken in hun overvolle privémuseum: hun hedendaagse Wunderkammer."

Amsterdam, 26 november 2023 – Bijna 42.000 kunstliefhebbers, meer dan de afgelopen tien jaar en ruim 11% meer dan vorig jaar, bezochten PAN Amsterdam. Mark Grol, algemeen directeur PAN Amsterdam: "We zijn blij met dit bezoekersrecord van de afgelopen tien jaar, want dat is ook voor de 125 galeriehouders in deze tijd zeker niet vanzelfsprekend. Net zo belangrijk is dat de stemming onder zowel deelnemers als bezoekers zeer positief was, en dat er veel is verkocht. Niet alleen aan verschillende musea die hun aanbod verrijkten met spectaculaire stukken, maar ook aan trouwe én nieuwe verzamelaars uit binnen- en buitenland. De 45 presentaties over uiteenlopende kunstonderwerpen op PAN Podium trokken veel belangstelling. Deze 36e editie van de beurs voor kunst, antiek en design was in alle opzichten zeer geslaagd en we kijken dan ook met vertrouwen uit naar de volgende editie van zondag 24 november tot en met zondag 1 december 2024."
Spectaculaire verkopen
De belangstelling van het publiek was breed, van hedendaagse kunst, design en fotografie tot oude meesters, antiek en sieraden. Zo verkocht Endlich Antiquairs drie hedendaagse zilverwerken van Daan Brouwer aan het Drents Museum in Assen. Kunstgalerij Albricht verkocht topstukken van onder meer Jan Sluijters, Carel Willink en Leo Gestel, de laatste aan een anonieme weldoener die het kocht voor museum Singer Laren. Floris van Wanroij verkocht het paneeltje dat hij ontdekte met het enige portret van Justinus van Nassau, de buitenechtelijke zoon van Willem van Oranje. Ook andriesse – eyck galerie was tevreden en verkocht goed, waaronder drie werken van Diana Scherer en twee monumentale werken van Koen Taselaar. De ongetwijfeld jongste kunstverzamelaar kwam bij Rondom 1920: een 9-jarig jongetje kocht er een zilveren theeduimpje van J.A. de Haas uit 1803 voor € 200,-, waarvoor hij een jaar lang had gespaard nadat hij het op de vorige PAN had gezien.

Volgende PAN Amsterdam van 24 november tot en met 1 december 2024.

MILUSKA

This year we’ve invited Miluska van 't Lam, Harper's Bazaar editor in chief, to ‘star’ ✨ five works at the 36th edition of the PAN Amsterdam.

Miluska celebrates female artists and gallerists at the PAN Amsterdam 2023. She selected five works to shine some extra light on at this year's fair.

1. At Bildhalle Zurich + Amsterdam (stand 43) Miluska selected Ethereal by Bastiaan Woudt. The gallery is run by a female gallerist, Mirjam Cavegn and director dr. Phil. Christian’s Hoefert, whose curation Miluska trusts completely. At PAN they show work by Bastiaan Woudt who made the newest cover of Harper's Bazaar: the winter issue, highlighting Women of the Year, with singer Karsu Dönmez as cover star.

2. At EENWERK (stand 31) gallery Miluska selected Expansive Reality by Sheila Hicks. She says the PAN can be proud to have a booth dedicated to this amazing female artist. This grand old lady of textile art transformed herself at 89 into a well respected artist who is celebrated by all major museums. Tip: ask in the booth for the book on Sheila, made by another female icon: Irma Boom.

3. At Daatselaar Fine Art & Antiques (stand 40), one of her favorite female run galleries, she selected Le col de Fourrure by Jean-Pierre Cassigneul. An artist that is inspired by Kees van Dongen. So is Miluska, especially after visiting the Kees van Dongen exhibition at Singer Laren together with her daughter who studies art history.

4. At Inez Stodel Jewelry (stand 22) Miluska selected a brooch ‘Pense a moi’. This gallery is the place to find pre-loved jewelry. It is run by mother and daughter Leonore and Inez. The name of the brooch makes Miluska think of self love but also love for the other. And that is what the world today needs, more than ever. “Love is always the answer, always.”

5. At Rademakers Gallery (stand 3) Miluska selected Blue Goddess, 2023 by Yamuna Forzani. This is the first time her work is shown at the PAN Amsterdam. Yamuna’s collection is designed not to exclude any individual but to be genderful, celebrating the multiplicity of roles and identities that we embody within social structures.

RONALD

This year we’ve invited Ronald Ockhuysen, director of the VandenEnde Foundation, to ‘star’ ✨  five works at the 36th edition of the PAN Amsterdam.

“Art has many functions: it provides insight, works as therapy and offers the opportunity to escape from the issues of the day. Especially in these times, full of polarization, anger and incomprehension, art is the ideal hiding place. It makes it possible to muse for a while, and to get a moment of peace of mind.”

He selected five works that bring a moment of peace of mind.
At Booij Arts, Fine Art - Rare Items (stand 80) he selected a Linocut ‘Musée Municipal D’art Moderne Ceret’ by Pablo Picasso. For Picasso, applied art also deserved devotion and beauty. This poster is so much more than an announcement: it is a work that you can look at for hours.

At Galerie Fontana (stand 74) Ronald selected Theater #10 by Ruud van Empel. The artist is a master of latent unease. In his recent work, he explores nature through digital and analogue manipulation. The result is an enchanting landscape that feels uncanny at the same time.

At Hein A.M.  Klaver Kunsthandel (stand 69) Ronald selected 'Portrait of a woman en profile’ by Thérèse Schwartze. Thérèse Schwartze (1851-1918) can be considered the most successful female Dutch artist of her time. Schwartze was known for her fast working method. According to an estimate from the year after her death, she made about 1000 drawings, pastels and paintings over the course of her career, which lasted roughly 40 years. And despite her fast pace of work, her portraits are extremely sensitive.

At Galerie Wouter van Leeuwen (stand 72) Ronald selected Burton Way by Marie Jose Jongerius. Los Angeles is the city of illusions and palm trees. Marie-José Jongerius makes it clear that these palm trees will soon also be an illusion: the iconic trees have been planted and will not survive due to climate change. In this way, these beautiful photos are also an ode to transience.

At BorzoGallery / The Mayor Gallery (stand 36) he selected TK1017 3/8-60 by Tadaaki Kywayama. He is a master of minimalism, who passed away this summer at the age of 91. The Japanese, who worked and lived in New York, made a name for himself with paintings that provide no guidance. As a result, everyone can see what he or she wants. In this way, this work gives free rein to the imagination.
 

JAN DIRK

This year we’ve invited Jan Dirk van der Burg, photographer and filmmaker, to ‘star’ ✨ five works at the 36th edition of the PAN Amsterdam.

“These artworks are all connected but not by style or medium. The works require you to take a long and good look to understand what you are actually seeing.” He selected five works for you to take a better look at.

At Contour Gallery (stand 25) Jan Dirk selected Frozen Time, Het Singel by Lars van den Brink. We see classic beauty of the city of Amsterdam in a 'where is Waldo' jacket. Secretly you see everything you hate and love about Amsterdam. A stream of zombie tourists, a lost supper and a parked beer bike, now banned in the center of Amsterdam. If Hieronymus Bosch had had a camera, he would have taken this picture.

At Duende Art Projects (stand 64) he selected Le Choix d’Avenir by Thierry Oussou. Thiery Oussou's work from Benin, ‘choose the future,’ has a wonderful contrast in the fragile, curving canvas and the straightforward imagery where life comes at you in a snap. A work of art that gets under your skin.

At Flatland Gallery (stand 96) he selected Kawa no nagare #5 by Kim Boske. This unique work incorporates indigo photo dots on a washi handmade paper. For this work she kept a living indigo organism alive at her studio in a blue barrel. Those have since died, fortunately we still have the photos.

At Roof- A Gallery (stand C) he selected Destroyed House Gaza by Marjan Teeuwen. Teeuwen builds carefully stacked installations all over the world. She demolishes what she finds necessary, digs down some more if necessary and then rebuilds all kinds of things. What we see in the photo is a photographic result of monk's work. This work was made in 2017 in a destroyed house in Gaza. Destroy and rebuild, more relevant than ever.

At andriesse - eyck galerie (stand 27) he selected Hyper Rhizome #2-3 by Diana Scherer. Diane Scherer lets the organic and mathematical root patterns do their work in the places where she lets them grow. Scherer reminds us that for true enchanting beauty we must be underground. We get that here in a framed carpet of roots. And don't forget to look at the soil below.

Visit the PAN Amsterdam until November 26.
Images by @maikeljay.









 

PAN Amsterdam lanceert vol trots het campagenbeeld voor de aankomende editie. Dit jaar was de eer aan Rembrandt Sutorius, directeur van Artis, om het PAN-campagnebeeld te ontwerpen. Grafisch ontwerper Sef Hansen ontwierp het beeld door de ogen van Sutorius: “Rembrandt verwondert zich elke dag opnieuw over al het leven om ons heen. Over de superkrachten én de schoonheid van de natuur. En over hoe alles - ook al zie je het niet meteen - met elkaar verbonden en van elkaar afhankelijk is. Van het allerkleinste, onzichtbare leven tot het oneindige in het universum. Die verwondering is bij uitstek een bron van inspiratie voor de kunsten. In mijn ontwerp zie je de spectaculaire vormen en biologische processen in de natuur terug. Een harmonieuze mix van echte foto's en kunstmatige intelligentie-elementen ontleend aan het majestueuze universum van de natuur. Een verbeelding van de kracht die alles om ons heen vorm geeft, ofwel Natura Artis Magistra: de natuur is de leermeester van de kunst.”

De organisatie van PAN Amsterdam blikt terug op een zeer succesvolle 35e editie van PAN Amsterdam, de beurs voor kunst, antiek en design in de RAI Amsterdam. Tijdens het jubileumjaar exposeerden van 20 tot en met 27 november 125 kunsthandelaren, antiquairs en galeriehouders, vijftien meer dan vorig jaar. De PAN verwelkomde dit jaar 37.500 kunstliefhebbers. Met de opening wisten zelfs 10.000 bezoekers de beurs te vinden. De openingstijden bleven ongewijzigd, waardoor de beurs elke dag van 11.00 tot 18.00 uur open was, met uitzondering van de Business Night en de Private Art Evening. Architect en medeoprichter van het Nederlandse architectenbureau MVRDV, Winy Maas, ontwierp het schitterende campagnebeeld, waarbij hij zich liet inspireren door de stad als kunstobject: ‘’ArtCity. Alles is kunst.’’

2022 werd gekenmerkt door de toevoeging van enkele buitenlandse tophandelaren zoals Rafaël Valls Gallery en de Weiss Gallery uit Londen, en Koetser Gallery uit Zürich. In het nieuwkomerspaviljoen Walls & Cabinets, dat sinds 2021 een vast onderdeel is van PAN, stonden Martin van Zomeren, Kersgallery, Jonathan den Otter, Duende Art Projects, MIAP, Joost van den Bergh en The Ravenstijn Gallery.Twee unieke objecten die deel uitmaakte van het spraakmakende aanbod van de 35e editie waren het houten Egyptische mummie-portret uit de tweede eeuw na Christus van antiquair en archeologe Mieke Zilverburg en de in de Noordzee gevonden vijftigduizend jaar oude mammoet-poot van Stone Gallery. Beide objecten zijn tijdens de beurs verkocht. Keramiekmuseum Princessehof nam tevens deel en presenteerde hun gloednieuwe uitgave Kunst en Koken. Kookboek Keramiekmuseum Princessehof, een boek met unieke gerechten van top-koks geserveerd op servies uit de collectie van het museum. Aansluitend vond een waanzinnige culinaire proeverij plaats.

Ook dit jaar werd het PAN Podium druk bezocht. In de speciaal ingerichte ruimte werden dagelijks lezingen gehouden met verschillende thema’s zoals Meesterlijk Materiaal, Kunst, Keramiek en Koken, Art Connects, en Desirable Design. Inspirerende talks werden onder andere gegeven door Prof. Dr. Wendy Gers (conservator modern- en hedendaags keramiek bij Keramiekmuseum Princessehof) over duurzaam keramiek en de toekomst van het medium en  Merel van Helsdingen (oprichter Nxt Museum) en Anne de Jong (Upstream Gallery) over Women in Tech en het gebruik van New Media Art. Fotograaf Jan Dirk van der Burg, in 2018 verkozen als Fotograaf des Vaderlands, gaf een speciale PAN-show waarbij hij aan de hand van zijn eigen foto’s het Stendhalsyndroom toelichtte, een psychische aandoening die optreedt wanneer iemand volledig overrompeld raakt door de schoonheid van kunst.

Op de laatste beursdag organiseerde PAN Amsterdam in samenwerking met IMC Weekendschool en kinderboekenschrijver Manon Berns een ontdekkingstocht op de beursvloer voor kinderen, om hen op deze manier kennis te laten maken met kunst.

We kijken uit naar de volgende editie van PAN Amsterdam van 19 tot 26 november 2023!

 

Ben je als kunsthistoricus afgestudeerd op een onderwerp over de kunstmarkt? Of schrijf je op dit moment een scriptie over een bijzondere kunstcollectie of een belangrijke verzamelaar? Komend najaar buigen de Vereniging van Nederlandse Kunsthistorici en PAN Amsterdam zich weer over de beste scriptie op dit gebied.

Dit jaar vindt voor de tweede keer de uitreiking van de VNK x PAN Scriptieprijs plaats. Met deze scriptieprijs willen VNK en kunstbeurs PAN Amsterdam onderzoek stimuleren naar de kunst van het verzamelen en het vakgebied van de kunsthandel en dit onder de aandacht brengen. Aan de prijs is bovendien een geldbedrag van €1.000 verbonden. De scriptieprijs wordt beschikbaar gesteld door het PAN Educatiefonds.

Spelregels
Voor deze scriptieprijs komen masterscripties in aanmerking die een of meerdere aspecten van het kunst verzamelen, de kunsthandel/kunstmarkt of een aanverwant thema tot onderwerp hebben. Denk bijvoorbeeld aan onderwerpen als het herkomstonderzoek van een kunstwerk, collectiebeheer, particuliere schenkingen aan musea, de vrije markt voor schilderkunst in de 17e eeuw, het vak van taxeren et cetera.
De scriptie moet geschreven zijn aan een Nederlandse universiteit maar deelname staat ook open voor scripties die in het Engels zijn geschreven. Zowel docenten als studenten kunnen een scriptie voordragen, mits deze is beoordeeld met een 7,5 of hoger.

Aanmelden
Aanmelden kan via scriptieprijs@kunsthistorici.nl. Na je aanmelding sturen wij je een ontvangstbevestiging en verdere instructies voor het aanleveren van je scriptie. De deadline voor aanmelding voor de VNK x PAN Scriptieprijs 2023 is vrijdag 15 september 2023.

Genomineerden
Begin november worden drie genomineerden bekend gemaakt. Iedere genomineerde krijgt de gelegenheid zijn of haar scriptieonderzoek te presenteren op zaterdag 25 november 2023 tijdens PAN Amsterdam, waarna de prijswinnaar bekend wordt gemaakt.

Jury
De jury bestaat uit minimaal drie personen; één hoogleraar/universitair docent, één vertegenwoordiger uit de kunsthandel/kunstmarkt en één vertegenwoordiger van het VNK  bestuur.
De prijswinnaar wordt benoemd aan de hand van een meerderheid van stemmen. Bij een gelijk aantal stemmen is de stem van de voorzitter van de jury doorslaggevend. Het juryrapport is definitief, over besluiten van de jury wordt geen correspondentie gevoerd.
Juryleden kunnen zelf ook een inzending aandragen. In dat geval ziet de voorzitter van de jury erop toe dat het desbetreffende jurylid niet deelneemt aan de beoordeling van de betrokken inzending. Wanneer een jurylid zelf tot de genomineerden behoort, trekt dit jurylid zich terug uit de jury.

Bekijk reglement
Meer informatie over de aanmeldingsprocedure vind je in het reglement. Houd daarnaast voor algemene informatie onze website en socialmediakanalen in de gaten: Linkedin, Facebook, Instagram en Twitter. Voor vragen kun je ook mailen naar scriptieprijs@kunsthistorici.nl.
 

Op de 35e PAN Amsterdam, een jubileumeditie van de kunst-, antiek- en designbeurs in RAI Amsterdam, exposeren van 20 tot en met 27 november 125 kunsthandelaren, antiquairs en galeriehouders. Ervaren oudgedienden en enthousiaste nieuwkomers tonen een breed en gevarieerd kunstaanbod: van oude meesters bij buitenlandse tophandelaren Rafaël Valls Gallery en Weiss Gallery uit Londen en Koetser Gallery uit Zürich tot hedendaags design van Piet Hein Eek. En van topantiek van Limburg Antiquairs en art deco zilver bij Rondom 1920 tot hoogwaardige juwelen bij Epoque Fine Jewels en POP-Art, NUL & Nouveau Realisme bij Borzo Gallery en The Mayor Gallery. In het nieuwkomerspaviljoen Walls & Cabinets staan onder meer Martin van Zomeren, Kersgallery en The Ravenstijn Gallery met fotografie. Op het PAN Podium met dagelijkse talks belicht designer Richard Hutten zijn werk, geeft kunstenaar Jan Dirk van den Burg een performance en staan porselein, musea en duurzaam design in de schijnwerper.

Mark Grol, algemeen directeur PAN Amsterdam: “Deze nationale kunstbeurs is na twee spannende jaren weer helemaal terug. Met 15 deelnemers meer dan vorig jaar – toen er trouwens opvallend veel werd verkocht - doet bijna iedereen weer mee. Samen met de inspirerende randprogrammering ziet deze jubileumeditie er veelbelovend uit. Voor de verwachte 35.000 bezoekers wordt het een waar spektakel na de storm, ofwel een heuse ArtCity zoals architect Winy Maas deze PAN Amsterdam noemt in het campagnebeeld dat hij voor ons ontwierp.”

Campagnebeeld 2022 van Winy Maas: ‘ArtCity. Alles is kunst’
Winy Maas, architect en mede-oprichter van MVRDV, over zijn campagnebeeld voor PAN Amsterdam: “ArtCity. Alles is kunst. Ofwel hoe zouden onze steden eruitzien als we alles als kunst zouden beschouwen? Ik geloof dat het gebouwde ook artistieke waarde kan en moet hebben, of het nu gaat om een brug, een
gebouw, groen, of een stoepkrijttekening van een kind. Een verschuiving van de aandacht zal ons helpen onze omgeving meer te waarderen en zal ook de discussie op gang brengen over inclusieve steden en democratische ruimtes. Ruimtes waar iedereen welkom is én waar ruimte is voor kritiek. Gebouwen, straten, parken, ze worden allemaal kunst. Het zou een einde maken aan de huidige commerciële, over- functionele, lelijke en eindeloos repetitieve gebouwde stad. Dat is wat me voor ogen stond bij het ontwerpen van deze campagne van PAN Amsterdam.”

Door de ruime opzet, de inspirerende presentatie en het mooie aanbod van meer dan honderd deelnemers is de 34ste editie van PAN Amsterdam bijzonder succesvol afgesloten. Er is veel verkocht. Naast particuliere verzamelaars hebben ook verschillende musea hun aanbod verrijkt. Zo heeft Museum Volkenkunde in Leiden twee schilderingen van Kawahara Keiga weten te bemachtigen bij Hotei Japanese Prints. Ook voor Fraeylemaborg in Slochteren was PAN Amsterdam een succes. Zij kochten een unieke zilveren Groninger kom van de hand van zilverspecialist Jacob J. Roosjen aan. Mark Grol, algemeen directeur PAN Amsterdam: "Gelukkig kon de beurs dit jaar doorgaan. Iedereen heeft zich aangepast en enorm van het eindresultaat genoten. Ondanks dat er dit jaar 25% minder bezoekers waren hebben er in totaal zo'n 29.000 kunstliefhebbers de beurs bezocht. Graag kijk ik alvast verder vooruit naar de 35ste editie van PAN Amsterdam die is gepland voor zondag 20 november tot en met zondag 27 november 2022."

Mark Grol, algemeen directeur van PAN Amsterdam: "Het was voor iedereen tot op het laatste moment ontzettend spannend of de beurs door kon gaan. Met de ruime opzet van de beurs hebben we goed kunnen anticiperen op de coronamaatregelen en hebben we met aangepaste openingstijden er samen met de deelnemers een groot succes van gemaakt. De verkopen zijn mede door het sterke en brede aanbod zeer goed verlopen. Naast particulieren verzamelaars hebben ook verschillende musea hun aanbod verrijkt met spectaculaire stukken."

Spectaculaire verkopen
PAN-dubutant Amsterdam Watch Company heeft op de beurs een polshorloge met 's werelds kleinste mechanische uurwerk verkocht. Dit Caliber 101 van Jaeger-leCoultre werd geïntroduceerd in 1929 en meet slechts 14 x 4,8 x 3,4 millimeter. Ondanks de miniscule afmetingen bestaat het uurwerk uit 98 onderdelen. Een vergelijkbaar horloge, met hetzelfde caliber, werd gedragen door Queen Elizabeth II tijdens haar kroning in 1953. Ook voor LAWRENCE STEIGRAD FINE ARTS uit New York was de beurs een groot succes. Het stuk 'Moeder met zoon en dochter, gesigneerd en gedateerd 1641, olie op paneel 111 x 147 cm' van kunstenaar DIRCK DIRCKSZ. SANTVOORT (Amsterdam 1609-1680) is verkocht aan een kunstliefhebber.
Ook Hotei Japanese Prints wist bijzondere stukken te verkopen. Een dubbel zesslags kamerscherm van Hiroshi Yoshida (1876-1950) is aangekocht door het Museum für Ostasiatische Kunst in Keulen en het Museum Volkenkunde te Leiden verrijkte haar collectie met twee schilderingen van de hand van Kawahara Keiga (1786-1860). Ook voor de Fraeylemaborg in Slochteren was PAN Amsterdam een succes. Met steun van de Vereniging Rembrandt en De Gerrit van Houten Stichting heeft Fraeylemaborg van zilverspecialist Jacob J. Roosjen een unieke zilveren Groninger kom kunnen verwerven. Het betreft een zeer vroege, gedeeltelijk vuurvergulde zilveren kom, vervaardigd door Doe Freese in 1610. Het pronkstuk is gegraveerd met vier alliantiewapens van Groninger families en de naam Fouwel Rengers Dochter Ten Post A(nn)o 1610. Janknegt Gallery heeft namens het HVA Cultuurfonds de bijzondere opdracht gekregen om het beeld 'ZIT' van Erik Buijs te laten uitvergroten naar 3 meter breed. Het beeld zal door het HVA Cultuurfonds worden geschonken aan de gemeente Ede voor de door hen geïnitieerde stadsbeelden tuin in het centrum van Ede.

Aangepaste openingstijden voor PAN Amsterdam
14 tot en met 21 november in de RAI Amsterdam, steeds van 11.00 tot 18.00 uur

De 34ste editie van de grootste nationale kunstbeurs keert van zondag 14 november tot en met zondag 21 november na twee jaar terug in de RAI. De aangekondigde nieuwe coronamaatregelen maken dat PAN Amsterdam in de RAI, als doorstroomlocatie, met aangepaste openingstijden kan doorgaan: iedere dag van 11.00 tot 18.00 uur geopend. PAN Amsterdam en de RAI zorgen er samen voor dat bezoekers een veilig bezoek kunnen brengen aan de beurs. Bezoekers van PAN Amsterdam moeten bij binnenkomst een geldig coronatoegangsbewijs tonen waaruit vaccinatie, herstel of een negatieve testuitslag - niet ouder dan 24 uur - blijkt. 

PAN Amsterdam: kunst, antiek en design
Van zondag 14 tot en met zondag 21 november vindt de 34ste editie van de kunst, design en antiekbeurs PAN Amsterdam in de RAI Amsterdam plaats. De nationale kunstbeurs PAN
Amsterdam biedt een uiterst hoogwaardig en veelzijdig aanbod van meer dan 110 deelnemers.
Deze kunst-, design- en antiekhandelaren vertegenwoordigen de top van de branche in
Nederland. Met ervaren oudgedienden zoals A. Aardewerk Antiquair Juwelier, Kunsthandel P.
de Boer en BorzoGallery, en enthousiaste nieuwe deelnemers zoals Bildhalle, Willem Baars
Projects en St1 gallery. Ook zijn er een aantal buitenlandse tophandelaren op de eclectische
PAN-beurs aanwezig.

Mark Grol, Algemeen Directeur PAN Amsterdam: “Na een ongekend succesvolle beurs in 2019, en een
jaar van reflectie in 2021 kijken wij samen met de handelaren met een positieve blik vooruit. Vol energie
en vertrouwen in de toekomst. De veerkracht en flexibiliteit van de gehele cultuurbranche is de
afgelopen periode gebleken. De Belgische kunsthistoricus Paul Dujardin noemt kunst het vaccin in het
post-coronatijdperk. Wij zijn dan ook verheugd te kunnen aankondigen dat voormalig artistiek leider en
directeur van De Nederlandse Opera Pierre Audi het campagnebeeld voor de aankomende editie van
PAN Amsterdam zal ontwikkelen in samenwerking met fotografenduo Maria Bodil.”

“Steeds meer mensen zijn op zoek naar betekenisvolle momenten én investeringen. Ze willen niet
langer sec kopen, maar juist zich verdiepen en laten inspireren. Een behoefte die wij met een divers
aanbod aan kunst, antiek en design en een gevarieerde randprogrammering op de aankomende PAN
Amsterdam graag vervullen. Wij kijken ernaar uit om samen met onze partners en deelnemers een
uitzonderlijke, inspirerende editie neer te zetten.”

Sponsoren
De Zwitserse bank J. Safra Sarasin (Luxembourg) SA is de hoofdsponsor van de aankomende editie
en zal tijdens de beurs een uitgebreid programma bieden. Ook Paardekooper is dit jaar sponsor van de
beurs. In het Business Paviljoen worden dit jaar o.a. Taschen en FloatScans verwelkomd. 

 

In afwachting van de 34ste editie van PAN Amsterdam dit najaar, tellen PAN Amsterdam en VIND Magazine samen af naar de beurs! Het is geen geheim dat liefhebbers en verzamelaars snakken naar kijken, kopen en vooral weer elkaar kunnen ontmoeten in de beste ambiance die een kunst- en antiekbeurs in Nederland biedt. De beurs opent op 14 november 2021 de deuren in de RAI te Amsterdam. Samen met VIND Magazine zullen wij van verschillende topstukken alvast een tipje van de sluier oplichten. In VIND 43 (september 2021) wordt de sluier dan geheel weggetrokken en kan alles bekeken worden. Hoe mooi die foto’s ook mogen zijn en hoe fraai ook gedrukt: in het echt bekijken en aankopen kan in de week van 14 tot en met 21 november 2021. Een uitgelezen kans om uw collectie te verrijken en uw interieur te verfraaien. Wij ontmoeten u graag op PAN 2021! Houd tot die tijd onze socials en VIND Magazine in de gaten. www.vindmagazine.nl

Van woensdag 25 t/m zondag 29 november 2020 viert PAN Amsterdam, beurs voor kunst, antiek en design, de kunst in samenwerking met de KVHOK, de Nederlandse Galerie Associatie en het Amsterdam Art Gallery Weekend, dat gelijktijdig plaatsvindt. Vele PAN-deelnemers openen een lang weekend feestelijk de deuren. Hier vindt u een overzicht van actuele tentoonstellingen en deelnemende galeries aan PAN in Perspectief, door het hele land. Via deze pagina houden wij u tevens op de hoogte van overig nieuws en activiteiten rond PAN in Perspectief. Deze pagina wordt dagelijks bijgewerkt en aangevuld.
Op www.kvhok.nl vindt u eveneens meer informatie over deelnemende VHOK-leden. 
De begeleidende plattegrond met de deelnemers op de kaart treft u in de nieuwe, dubbeldikke wintereditie van TABLEAU (nu verkrijgbaar via www.tableaumagazine.nl) of kunt u hier als PDF opvragen. 

Met veel enthousiasme heeft PAN Amsterdam de handen ineengeslagen met toonaangevend fine arts magazine TABLEAU. Eind oktober verschijnt een nieuwe, extra dikke editie van TABLEAU, speciaal in het teken van PAN Amsterdam. De 34ste editie van de beurs is verplaatst naar het najaar van 2021. In deze exclusieve editie presenteren circa 40 PAN-deelnemers hun mooiste kunstwerken. Het wordt een uniek bewaarnummer, voor een groot publiek. Naast de reguliere verspreiding onder abonnees en bij de betere boekhandels, kent deze uitgave een extra verspreiding via de PAN-deelnemers en onder de VIP relaties van de PAN. Daarnaast kunt u de speciale editie vanaf eind oktober aanschaffen via www.tableaumagazine.nl.
Klik hier voor een preview.
 

PAN Amsterdam is na uitvoerig overleg verplaatst naar najaar 2021. De 34ste editie, die gepland stond van 22 tot en met 29 november 2020, vindt plaats van 13 (opening) tot en met 21 november 2021.

In ruggespraak met deelnemers en andere betrokken partijen heeft PAN Amsterdam een gedegen inventarisatie gemaakt en alle mogelijke aspecten gewogen bij de complexe keuze hoe om te gaan met de editie 2020 in de huidige situatie. Verschillende scenario's, waaronder een kortere, kleinere beurs zijn hierbij uitgewerkt. De gezondheidsrisico's voor alle betrokken, de financiële risico's voor exposanten en partners, en de huidige veranderlijke regelgeving rondom grootschalige evenementen zijn de belangrijkste overwegingen om de beurs te verplaatsen.

Mark Grol is benoemd tot Algemeen Directeur van PAN Amsterdam. Grol die is voorgedragen door de Raad van Commissarissen en het Stichtingsbestuur volgt daarmee Patrick van Maris op die deze functie bij PAN bekleedde sinds 2015.

Mark Grol studeerde Kunstgeschiedenis in Groningen. Sinds 1995 is Grol werkzaam in de internationale commerciële kunstwereld. Van 1996 tot 2000 woonde en werkte hij in Hong Kong. Daar was hij General Managerin een kunsthandel gespecialiseerd in Europese moderne en impressionistische kunst. In 2000 keerde Grol terug naar Amsterdam, waar hij ging werken voor Sotheby’s. Daar was Grol onder andere expert van 19e-eeuwse schilderijen. Mark Grol bekleedde bij het veilinghuis de functie van Managing Directorvan 2006 tot 2015 in Amsterdam en Parijs. Van 2015 tot 2017 was hij verantwoordelijk voor tien Fine - en Decorative Artafdelingen bij Sotheby’s London. Tot voor kort was hij Managing Director bij het prestigieuze galerie en uitgever Cahiers d'Art, te Parijs.

Voorzitter Stichtingsbestuur Ad ’s-Gravesande: “PAN Amsterdam is ruim drie decennia Nederlands grootste beurs voor kunst, antiek en design. De beurs kenmerkt zich door de kwaliteit van de kunst en de expertise van de deelnemers. De Raad van Commissarissen heeft de afgelopen jaren ingezet op vernieuwing en dit zetten we door onder de dagelijkse en bevlogen leiding van Grol. Metzijn jarenlange ervaring in de kunstwereld, grote netwerk en uitstekende kennis van kunst en kunstmarkt zal hij de identiteit van PAN verder ontwikkelen, de ambities voor de toekomst realiseren en de marktpositie van de beurs verstevigen. Grol krijgt tevens de opdracht om de dienstverleningsrelatie tussen PAN Amsterdam en TEFAF op redelijke termijn te herijken. Daarmee komt na verloop van tijd een einde aan het managementcontract met TEFAF, zoals dat tot nu toe bestond. Deze beslissing is genomen in samenspraak met Patrick van Maris, die als CEO van TEFAF tot vandaag ook Algemeen Directeur van PAN Amsterdam was. Ook Van Maris is voorstander van een geleidelijke overgang naar een nieuwe relatie met PAN Amsterdam. De beurs van 2019 wordt georganiseerd onder de vleugels van TEFAF. Het streven is dat de beurs van 2020 de eerste is onder eigen hoede.”

Mark Grol: “PAN Amsterdam ken ik al heel lang en het is een geweldige beurs die nog steeds vitaal en relevant is. De Nederlandse kunstmarkt is een eigen ecosysteem, waarin PAN Amsterdam een belangrijke rol in speelt. In een stad die bruist van creativiteit en innovatie ga ik verder bouwen aan een prachtig in een veranderende kunstmarkt met, op termijn, een eigen, nieuw team. Na bijna acht jaar in het buitenland gewerkt te hebben ben ik volop trots dat ik hier weer aan de slag kan gaan.”

PAN Amsterdam verwelkomde, na een succesvol laatste weekend, ruim 40.000 bezoekers voor haar 32^steeditie. De beurs voor kunst, antiek en design met 110 deelnemers uit Nederland, België, Duitsland en Italië noteerde al in het openingsweekend goede verkopen. Gedurende de week en het laatste weekend zetten deze verkopen zich door. 

“Drie jaar geleden is een nieuwe koers ingezet. We zien als resultaat dat bezoekers PAN Amsterdam weten te vinden en het aanbod, dat gekeurd wordt door de keuringscommissies, waarderen. Verkopen over de hele linie gezien zijn goed”, aldus algemeen directeur Patrick van Maris. President-commissaris Roberto Payer “Dit jaar stonden de verbinding tussen PAN en Amsterdam en de samenwerking met Erwin Olaf centraal. Zijn eigen en veelzeggende manier van fotograferen leidde tot een fantastisch resultaat. De prachtige beelden voor de marketingcampagne en de tentoonstelling op PAN Amsterdam hebben de verbinding met de stad versterkt. Ik ben trots op het resultaat”. 

Een recent ontdekte Piet Mondriaan (1872-1944) is te zien op de 32^ste editie van PAN Amsterdam. Willem de Winter, bekend van ‘Tussen Kunst en Kitsch’ en eigenaar van Kunsthandel E.J. Wisselingh & Co herkende de Mondriaan tijdens een taxatie. Het gaat om een portret uit 1901 van Elisabeth Sophia Maria Cavalini (1873-1933) uit Mondriaans realistische periode. Het schilderij van 73 x 53 cm was eerder niet bekend, nog nooit getoond en in geen enkel overzichtswerk beschreven.

De Mondriaan is voor het eerst op de markt en voor het eerst te zien voor het publiek. Het komt zelden voor dat nieuwe werken aan het oeuvre van Mondriaan worden toegevoegd. 

 

Hoe werkt het Art Loss Register?
Het Art Loss Register (ALR) beheert een database met circa 500.000 voorwerpen die zijn geregistreerd als verloren, gestolen of die onderwerp zijn van een geschil. We zijn in 1990 opgericht als een samenwerkingsverband tussen de kunsthandel en de verzekeringssector, met als doel de kunsthandel en haar klanten te beschermen tegen handel in werken waarvan ze niet weten dat ze gestolen zijn. We hebben dagelijks contact met overheidsdiensten, verzekeraars, musea, handelaars en verzamelaars uit de hele wereld over verloren of gestolen kunstwerken. Door het aanbod op de markt naast de database te leggen beschermen we de kunsthandel en haar klanten tegen transacties met gestolen goederen.

Welke items zijn geregistreerd in de database?
De ALR kan in principe alle verloren of betwiste objecten registreren, mits ze unieke kenmerken hebben – dat kan variëren van voor de hand liggende werken zoals schilderijen, meubels en antiquiteiten, maar, om er een aantal te noemen, ook zilverwerk, klokken, penningen en munten, instrumenten, verzamelobjecten, juwelen en horloges.

Wat gebeurt er als het ALR een verloren of betwist object ontdekt?
Als een object voorkomt in de database van het ALR brengen we de persoon of instantie die het item in bezit heeft in contact met diegene die ons op de hoogte heeft gesteld van de claim. Het probleem kan daarmee door de politie of met een civiele vordering worden opgelost, of het kan leiden tot een onderhandeling tussen de twee (of meer) partijen. Wij werken dagelijks aan dit soort zaken. Soms door een rol te spelen bij de onderhandeling, door te bemiddelen tussen de partijen of door diegene die aanspraak maakt op het werk te helpen zijn claim te onderbouwen en door ze zetten.

Wat doet het ALR bij PAN Amsterdam?
Het ALR is onderdeel van de vetting op PAN Amsterdam en we doen onderzoek naar de op de beurs getoonde objecten. PAN Amsterdam is net als de drie TEFAF- en drie Art Basel-beurzen een van de vijftien beurzen over de hele wereld die gebruik maken van deze dienst. Alle werken op de beurs worden door de database van ALR gehaald om te kijken of het bewuste item is geregistreerd als verloren, gestolen of dat het onderwerp is van een geschil. Als een object in de database voorkomt wordt het uit de verkoop gehaald totdat er duidelijkheid is over het issue. We kunnen deze controles bovendien op verzoek van de PAN-exposanten en de bezoekers uitvoeren waarbij we als bewijs voor deze due diligence een ALR Certificaat verstrekken. Dit Certificaat wordt overigens pas uitgereikt nadat de ALR aanvullend onderzoek heeft gedaan naar mogelijke issues in het verleden. Dit is met name relevant bij objecten die in de periode 1933-45 mogelijkerwijs onwettig zijn verkregen, bijvoorbeeld omdat ze van Joodse families zijn gestolen of zijn verworven door gedwongen verkoop.

Bezoek bij eventuele vragen over het Art Loss Register of om meer te weten te komen over onze werkwijze op PAN Amsterdam onze stand P4 op de beurs of kijk op www.artloss.com.

PAN Podium biedt de bezoeker van PAN Amsterdam een afwisselend programma
van inspirerende, interactieve presentaties en wetenswaardigheden over uiteenlopende
aspecten van kunst en de kunstmarkt. Het programma werd in 2015 gelanceerd en is
met bijdragen van toonaangevende musea, instituten, verenigingen en kunstinitiatieven zeer succesvol.

PAN Podium 2018: Van verzameling naar museum
Met als overkoepelende thema ‘Van verzameling naar museum’ belichtten dertien culturele
partners tijdens PAN Amsterdam 2018 verschillende invalshoeken van verzamelen
en/of beheren van kunst. Alle beursbezoekers waren van harte welkom op dit dagelijks
wisselende en gratis programma met sprekers zoals Vereniging Rembrandt,
Design Museum Den Bosch, Quote Magazine, Young Collectors Circle en Museumtijdschrift. 

Het programma van PAN Podium 2019 wordt in oktober bekend gemaakt.

Voor de 32^ste editie van PAN Amsterdam (van 18 t/m 25 november 2018) maakt de in Amsterdam gevestigde en internationaal gerenommeerde fotograaf Erwin Olaf acht nieuwe portretten met topstukken van PAN-deelnemers en het campagnebeeld. Acht objecten uit collecties van deelnemers fotografeert hij in de dynamiek van de stad Amsterdam met haar inwoners. Gedurende de beurs toont hij deze foto's samen met de objecten in de special exhibition op de beursvloer. 
Met deze serie zoekt hij naar sprekende contrasten in locatie of de combinatie tussen geportretteerden en object. Zo versterkt hij de band tussen de beurs en de hoofdstad waar het centrum van de Nederlandse kunst en kunstmarkt is gevestigd. Een selectie van deze foto's zal worden gebruikt voor het campagnebeeld van deze editie van PAN Amsterdam.

PAN Amsterdam geeft sinds 2016 een fotograaf de opdracht voor het campagnebeeld. Eva Roovers en Koen Hauser gingen Erwin Olaf voor. Het is voor de eerste keer dat zowel de special exhibition als het campagnebeeld door één kunstenaar worden gemaakt.

In de vijftiger jaren van de vorige eeuw zwijmelde onze jeugd bij de nonchalante manier waarop een Franse adolescent een cultsigaretje als Gitane tussen zijn lippen balanceerde. Beide partijen zullen zich op dat moment niet hebben gerealiseerd dat een landgenoot van die Franse jongeling in feite de naamgever was van de rookcultuur.

Het was namelijk de Franse ambassadeur in Portugal, Jean Nicot, die er verantwoordelijk voor is geweest dat een exotisch tabaksplantje rond 1560 aan het Franse hof bij Catharina de Medici terecht kwam. Het zou haar van haar chronische hoofdpijnen af kunnen helpen.  

Het is Columbus geweest die als eerste Europeaan in Amerika in aanraking kwam met tabaksbladeren en hun uitwerking. Zo vermeldde hij dat de indianen zich met fakkels van speciale kruiden in brand staken om daarvan daarna in een roes te geraken. De inheemse bevolking van Amerika kende de tabak al heel veel langer als middel om bij rituelen te gebruiken met genoemde gevolgen.

De ontdekkingsreiziger nam gedroogde tabaksbladeren mee naar Spanje. Ook de Portugees Damiao de Goës importeerde in die tijd al stekjes van de plant. Maar het was toch de Franse ambassadeur Nicot van wie de naam verbonden werd met de Latijnse benaming er van: Nicotiana Tabacum. Nu zouden we dat een nogal twijfelachtige eer noemen.

Zeelieden zorgden voor een snelle verspreiding van het genotmiddel via de havens van Frankrijk, Engeland, De Nederlanden en zo verder. Omstreeks 1570 werd zo'n zeeman  in Barcelona nog in het cachot gegooid omdat hij rook uitblies door zijn neus en werd geacht door de duivel te zijn bezeten..

Enkele decennia later was tabak algemeen bekend en aanvaard. Zoals andere exotische producten werd ook aan tabak een medicinale werking toegeschreven. Maar er was er al vrij snel kritiek op het product. De tabak werd, zoals beschreven door de Nederlander Emanuel van Meteren, bijvoorbeeld gebruikt in poedervorm in stenen pijpjes waaruit men de rook opzoog en uitblies.

Al snel waren er een soort tabaksherbergen. Reizigers die de Republiek bezochten spraken in hun reiservaringen hun afschuw uit over het 'pijpje drinken.' Een Fransman noteerde dat hij wel 30 rokers in een niet te grote herberg in Rotterdam telde en dat de rook die uit trekschuiten opsteeg 'de vossen uit hun holen joeg...' Roken was volledig ingeburgerd in de 17de en 18de eeuw en nog slechts voor de dominee aanstootgevend. Er werd tabak verbouwd in een strook zo tussen Nijkerk en Wageningen, mest voor de tabaksplanten kwam van Texelse schapen.

De ontstane tabaksindustrie leverde veel werkgelegenheid en handel op. In Amsterdam waren in het begin van de achttiende eeuw zo'n 4000 mensen aan het werk in de tabaksspinnerijen. De Goudse pijpindustrie bood werk aan ongeveer de helft van de bewoners van die stad.

De handel floreerde, niet in de laatste plaats doordat de inlandse productie van tabak werd vervlochten met de veel beter kwaliteit tabak afkomstig uit Virginia. Op deze manier werd de Engelse export naar Europa weg geconcurreerd.

Kunsthistorisch gezien leverde het roken veel schoonheid op. Allerlei voorwerpen in koper en tin werden ontwikkeld en gebruikt. Zilver was het luxe materiaal dat op tafel pronkte als tabakspot of komfoor met brandende kooltjes om het populaire pijpje aan te steken. Waar het normaal was een pijpje of tien per dag te nuttigen werd een tabaksdoos een onmisbaar object. Middels een oog aan de gordel gedragen of in de mouw van de mantel kon de man van de wereld zijn zilveren tabaksdoos steeds bij zich dragen. Versieringen van drijf- of graveerwerk boden de kunstenaars in die  tijd allerlei manieren zo'n doos te verfraaien en de gebruiker nog meer status te geven. Zo weten we nu dat de gebruiker natuurlijk zijn Bijbelverhalen kende, maar ook de vermaningen uit de mythologie of zijn politieke voorkeur kenbaar kon maken door een historische voorstelling in zijn tabaksdoos.

Hierbij is afgebeeld een heel bijzondere doos. Een doos die de gebruiker kon vertellen over opkomst en ondergang van zon en maan, over de dagen van de week en de maanden van het jaar. Ja, zelfs over de dag wanneer het Paasfeest zou worden gevierd, vanaf 1750 tot het jaar 1800. De gebruikelijke maar fraai gestileerde vermaning is hier  Volat Irrevocabile Tempus - De Tijd vliegt...
Tekst: John Endlich

Russische iconen (afbeeldingen van Christus, de Moeder Gods of heiligen) werden soms versierd met een zogenaamd beslag, een dunne laag zilver of ander (edel)metaal over het houten origineel. Dit kan variëren van eenvoudige tot zeer indrukwekkende uitvoeringen. Het beslag op iconen heeft enerzijds een praktisch doel en anderzijds was het een vorm van verering. Het praktische doel was de bescherming van het icoon tegen invloeden van buitenaf zoals kaarsenwalm of het aanraken en kussen van de icoon door de orthodox gelovige. Immers een icoon is voor hen een religieus gebruiksvoorwerp. Uit verering of dankbaarheid kon de gelovige ook een beslag aan de icoon schenken. Het beslag was een eervol cadeau aan de icoon uit devotie, geloofsovertuiging en soms uit dank voor bewezen diensten en verhoord gebed.

Er zijn verschillende benamingen voor deze versieringen. Een basma, het Russische woord voor rand, bedekt slechts de rand rondom het beeld. Een riza, Russisch voor hemd, bedekt zowel de rand als de achtergrond rondom het beeld. Een oklad, wat in het Russisch oplegger betekent, laat slechts gezichten, handen en voeten vrij en bedekt de icoon verder geheel. De icoon moet onder het beslag volledig doorgeschilderd zijn zoals te zien is op afb. 1 van de icoon van de Kruisiging van Christus.

De opkomst van het beslag op de Russische iconen dateert vanaf de 15^e eeuw. Het beslag op een icoon kon onder meer bestaan uit metaal, brons, koper, zilver of goud. Van de 15^e tot en met de 17^e eeuw bestond het beslag uit verschillende delen die op het hout werden vastgespijkerd. Beslagen uit één stuk komen voor vanaf de 18^e eeuw. In de 19^e en in het begin van de 20^e eeuw worden de beslagen echte pronkstukken. In Rusland komt in het midden van de 19^e eeuw een herbezinning op de traditionele kunstvormen uit vroegere tijden en daarmee ontstond een opleving van de cloisonné arbeid uit de 16^e en 17^e eeuw. Deze ontwikkeling leverde fraaie verrijkingen voor de iconen op. Beslagen op iconen werden bijvoorbeeld bewerkt met edelstenen, parels, filigraanwerk en cloisonné emaille. Er zijn vele beroemde zilversmeden uit de 19^e en begin 20^e eeuw bekend die deze techniek uitmuntend beheersten. Bekende namen waren onder andere Fabergé, Ovchinikov, Mishukov en de gebroeders Galkin. Het oklad op afb. 2 van de icoon van de heilige Nicolaas is gemaakt door Seman Galkin in de periode tussen 1896-1907. Het uitzonderlijk verfijnde filigraan zilveren gewaad, dat laag voor laag is opgebouwd, geeft de indruk dat Nicolaas gekleed is in een gewaad met ‘parels’. Het beslag van de icoon munt uit in maximale verfijning, vakmanschap en gevoel voor het bewerken van het edelmetaal zilver.

Het komt veelvuldig voor dat het beslag van een icoon verloren is gegaan. Het beslag is immers later aan de icoon toegevoegd en vaak slechts met enkele spijkers vastgezet in de rand. Het raakte gemakkelijk los. Daarnaast zijn vele beslagen tijdens de oorlog en revolutie omgesmolten voor uiteenlopende doeleinden en helaas vonden toen vele iconen hun weg naar de brandstapel. Een Russisch icoon met beslag dat in goede staat is, is daarom bijzonder!

Afbeelding 1: Heilige Nicolaas, Russisch, eind 18^e eeuw, 31.5 x 27 cm 

Afbeelding 2: De Kruisiging van Christus, Russisch, 19^e eeuw, 30.7 x 25 cm 

PAN Amsterdam, de beurs voor kunst, antiek en design, sluit na een topdrukte in het laatste weekend haar deuren. In negen dagen bezochten 40.000 mensen de beurs. De vliegende start die de beurs in het openingsweekend maakte, zette zich tot het einde toe door. De grote meerderheid van de handelaren, in alle segmenten van de markt, geeft aan een goede beurs gedraaid te hebben. De positieve geluiden van de deelnemers zijn kenmerkend voor deze editie van de beurs. 

Mis de hoogtepunten van PAN Amsterdam niet en boek een rondleiding. Onze experts vertellen u in een uur alle ins en outs van de meest bijzondere kunstwerken op de beurs. 
Rondje PAN
Dagelijks kunt u een plekje reserveren voor een Rondje PAN. Deze rondleiding is speciaal voor de privébezoeker die in een uur tijd een beeld wil krijgen van het brede aanbod van de beurs. Rondje PAN kunt u ter plekke boeken bij de informatiebalie en kost €7,50 per persoon. Reserveren vooraf is niet mogelijk, het aantal plaatsen is beperkt. De vertrektijden variëren per dag, de actuele tijd wordt bij de informatiebalie getoond.
De handelaar vertelt ...
Tijdens deze bijzondere rondleiding is het de PAN-deelnemer zelf die u vertelt over dat ene object dat hij/zij zo speciaal vindt. U maakt een rondgang onder begeleiding van een hostess, die met een groepje bezoekers zo’n vijftal handelaren bezoekt. Deze tour is beschikbaar van maandag 25 tot en met woensdag 27 november om 19.00 uur en is gratis voor beursbezoekers. Aanmelden kan bij de informatiebalie, beschikbaarheid is beperkt.
Privérondleiding
Bent u privépersoon en wilt u met een groep van maximaal 10 personen een rondleiding reserveren?  Dan is er een speciaal arrangement voor u voor €275 inclusief BTW. U ontvangt voor dit bedrag 10 entreebewijzen voor de beurs en een rondleiding van een uur onder leiding van een van onze deskundige gidsen. Voor extra entreebewijzen (tot maximaal 15 per rondleiding) betaalt u €15,- incl. BTW. Voor reserveringen: frederieke.ouwerkerk@pan.nl
De Keuze van ......
In deze rondleiding maakt u kennis met de persoonlijke kunstkeuze van een bekende Nederlander. Hij/zij neemt u mee langs objecten op de beurs die tot zijn/haar verbeelding spreken en legt uit waarom. Deze rondleiding is gratis voor beursbezoekers, reserveren vooraf is niet mogelijk.

Miljoenen Nederlanders bezoeken de Nederlandse musea. Om te genieten van de Vermeers in het Mauritshuis, de Mondriaans in het Gemeentemuseum Den Haag, de Rembrandts in het Rijksmuseum en het 15de-eeuwse houtsnijwerk in het Bonnefantenmuseum.
U vraagt zich waarschijnlijk zelden af waar die spullen eigenlijk vandaan komen. Bijna niemand doet dat. Bijna iedereen denkt dat die dingen daar altijd hebben gestaan of gehangen en dat die musea ze altijd in bezit hebben gehad. En dat is niet zo.
Nog niet zo lang geleden had Nederland nauwelijks belangstelling voor kunst en erfgoed, en zeker niet de overheid. Wat er was, werd slordig bewaard. Er werd mondjesmaat verzameld. Ondertussen werden meesterwerken uit de Nederlandse cultuurgeschiedenis en masse naar het buitenland verkocht.
Het waren gewone, particuliere Nederlanders die in de cultuur van land en stad zijn gaan investeren. Zij richtten de musea, de concertzalen en schouwburgen op. In 1883 bundelden enkele van die kunstliefhebbers hun krachten in de Vereniging Rembrandt. Samen wisten zij te voorkomen dat aanzienlijke stukken naar het buitenland verdwenen. In andere gevallen slaagden zij erin ze terug te kopen voor Nederland. Het bleek een ijzersterke formule. In de loop van haar geschiedenis heeft de Vereniging Rembrandt geholpen met de verwerving van duizenden kunstwerken voor onze musea.
De Vereniging Rembrandt bestaat nog steeds en is nog altijd even relevant. Zij helpt ons openbaar kunstbezit te verrijken, te behouden en door te geven aan de volgende generaties. Want dat is in ieders belang: kunst verbreedt de horizon, scherpt de geest, vergroot empathie, verrast, ontroert en inspireert. Naast het leveren van een essentiële bijdrage aan de vorming van een kwalitatief hoogwaardig openbaar kunstbezit, komt de Vereniging op voor de belangen van de Collectie Nederland. En dat kunnen wij niet zonder onze 15.000 leden.
www.verenigingrembrandt.nl 
Programma PAN Podium 19 november 
Belang van het verzamelen

13:30 uur |  “De mooiste schatkamer die Nederland rijk is” 
Van privaat naar de staat: de collectie Kröller-Müller 
Door Lisette Pelsers (directeur Kröller-Müller Museum)
14:00 uur | “Vintage/verzamelen = besef voor cultureel erfgoed/duurzaamheid”
Het belang van het verzamelen van oude kunstnijverheid
Door Paul Kerckhoffs (zilververzamelaar/ promotor van oude kunstnijverheid) 
14:30 uur | “Anders ziet alleen de glazenwasser het” 
Over de relatie tussen het museum en de privéverzamelaar 
Door Deirdre Carasso (Directeur Stedelijk Museum Schiedam) & Marieke Sanders (privéverzamelaar)
15:00 uur | “Het glazen bord met kantdecor” 
Van kunsthandel naar museum: het belang van samenwerking
Door Kitty Laméris (kunsthandel Frides Laméris Amsterdam) & Jet Pijzel-Dommisse (oud-conservator Gemeentemuseum Den Haag en bestuurslid Vereniging Rembrandt)
15:30 uur | “Museumstuk op Marktplaats” 
De inzet van het internet en sociale media voor museale verwervingen
Door Helene Besancon (conservator Nationaal Glasmuseum Leerdam)
16:00 uur | “De cartografie van het verzamelen” 
De rol van kunstverzamelen om je tot een bepaalde tijd en plaats te verhouden
Door Kai van Hasselt (mede-oprichter Noha, adviseur voor stedelijke strategie en cultural intelligence)
16:30 uur | “Van MoMA aankoop tot huwelijkscadeau” 
Een museale herwaardering van Anton Heyboer
Door Doede Hardeman (Hoofd Collecties, Gemeentemuseum Den Haag)
17:00 uur | “Kunst, status en identiteit: Lucas van Leydens Laatste Oordeel” 
Het begin van de zorg voor het artistiek erfgoed in Nederland
Door Hilbert Lootsma (Wetenschappelijk Onderzoeker, Fellowship Vereniging Rembrandt)
17:30 | “Verhalen van een hedendaagse mecenas” 
Het belang van verzamelaars voor kunstenaars
Door Vincent Vlasblom (privéverzamelaar en kunstaanjager)
18:00 uur | “Wie het kleine niet eert…” 
Via veilinghuis naar museum: topstukken verworven voor de Collectie Nederland
Door Jop Ubbens (Directeur Ubbens Art, oud chairman Christie’s Amsterdam) 

VIND Magazine
VIND is hét magazine over geschiedenis, archeologie, kunst en antiek. Met elk kwartaal 116 pagina’s vol diepgravende artikelen, fraai geïllustreerde verhalen, interessante interviews. 
Tableau Fine Arts Magazine
Al sindsde start in 1978 is Tableau Fine Arts Magazine een begrip op het terrein van beeldende en toegepaste kunst. Het magazine, dat zes keer per jaar verschijnt, is internationaal georiënteerd en heeft eigen correspondenten in het buitenland. 
See All This
See All This kunstmagazine en online platform gidst je langs de mooiste musea en collecties van Nederland en daarbuiten. Met bijzondere interviews en achtergrondverhalen over kunst, fotografie, mode, natuur en reizen. Mogelijk gemaakt door 40 toonaangevende musea van het land.
Collect / Kunst- en antiek journaal
​COLLECT is hét magazine voor de kunstliefhebber en -verzamelaar. Maandelijks besteden we aandacht aan de beste tentoonstellingen in binnen- en buitenland nemen we een kijkje bij de Nederlandse galerieën volgen we de trends op het vlak van kunst antiek en design en brengen we uit eerste hand verslag uit van de wereld van veilingen en kunstbeurzen.
Residence
Woonmagazine Residence bestaat sinds 1987 en biedt informatie over interior design: stijlvol, luxueus, elegant, internationaal en altijd van topklasse. Om u zo goed mogelijk te informeren werken we samen met de beste interior designers, woonexperts en kunstkenners in Nederland en buitenland.
Museumtijdschrift
Museumtijdschrift is informatief, actueel en verrassend, en biedt een unieke mix uit het tentoonstellingsaanbod, van kunst, fotografie tot erfgoed en design, en van vroeger tot nu. Museumtijdschrift verschijnt acht keer per jaar. Het eerste nummer van Museumtijdschrift - toen nog Vitrine - verscheen in 1988.

PAN Amsterdam is een exclusieve gelegenheid om uw zakelijke relaties te ontvangen of om met uw collega’s te borrelen of te vergaderen. Een bezoek aan PAN Amsterdam staat garant voor kijkplezier en ontdekkingen en is zowel voor privé als zakelijke bezoekers een bron van inspiratie.
De beurs is zowel in het weekend als op werkdagen voor groepen te bezoeken. Op maandag 25 t/m woensdag 27 november is de  beurs  tot  21.00  uur  open,  zodat  u  ook  na  werktijd  terecht  kunt  voor  een  hapje  en  een  drankje  of  voor  een  volledig  verzorgd  diner.
Rondleiding
Combineer uw bezoek met een rondleiding. Onze professionele en altijd enthousiaste rondleiders nemen u in een uur mee langs de hoogtepunten van de beurs. Kosten voor een rondleiding zijn €175 excl. BTW voor een groep van maximaal 12 personen.
Heeft u liever verdieping in de vorm van een presentatie of lezing? We helpen u graag bij het vinden van een expert.
Arrangementen
Voor alle momenten van de dag hebben wij in  samenwerking  met  RAI  Amsterdam een  aantal  mooie  arrangementen  voor  u samengesteld.  De volledige folder over de arrangementen op PAN Amsterdam 2019 vindt u hier. Neem contact  met  ons  op  voor  een  offerte  op  maat.
Benieuwd naar de mogelijkheden of wilt u reserveren? Bel +31 20 303 64 10 of stuur een mail naar frederieke.ouwekerk@pan.nl

Fotograaf Koen Hauser (1972) won de pitch voor ons campagnebeeld, die wij in samenwerking met FOAM Amsterdam sinds vorig jaar uitzetten. Hauser maakte een compositie met 3D scans van kunstwerken die tijdens PAN 2017 te koop zijn. In een virtuele studio creëerde hij van deze scans een surreële compositie. Door de objecten van kleur en textuur te ontdoen verbindt Hauser kunst, antiek en design uit verschillende periodes met elkaar.
Deze video laat zien hoe Koen Hauser te werk ging.

Young At Heart Collectors Night
Een verrassend programma met PAN-deelnemers op vrijdag 29 september tijdens Salon Residence
YOUNGATHEARTCOLLECTORSNIGHT@SALON RESIDENCE
Kunst geeft je interieur een persoonlijke twist.Het vertelt iets over jou, over je smaak, achtergrond, herinneringen of je passie. Maar hoe kies je kunst die bij je past? Hoe start je een verzameling? Waar moet je op letten?
Residence, jonge galeriehouders van PAN Amsterdam en Young Collectors Circle nemen je mee in een verleidelijk kunstavontuur op vrijdagavond 29 september tijdens Salon Residence 2017 in het vernieuwde Singer Laren. Duik in het thema Wunderkammer in een theatraal programma met actrice Eva.Ontmoet smaakmakers uit de wereld van kunst en interieur en kijk je ogen uit bij de inspiratietour!
Programma vrijdag 29 september van 19:00-23:00 uur
•Crash course ‘verzamelen voor je Wunderkammer’ met The Wunderkammer Amsterdam en actrice Eva Bartels in een theatrale,tongue-in-cheek voorstelling
•Tête-a-têtes met smaakmakers in de wereld van kunst en interieur
•Inspiratietour Salon Residence: 18 interior designers ontwerpen 18 hotelkamers, met de mooiste merken en kunst
•Drinks, bites & DJ's met jonge kunstverzamelaars
•Afterdrinks at George LA
•Dress yourself bohemian chic and let’s start art hunting!
Vrijdag 29 september, 19:00-23:00 uur                                                           Museum Singer Laren, Oude Drift 1,Laren
Koop Tickets via deze link
Up to date
Blijf van de laatste ontwikkelingen op de hoogte via ons Facebook evenement: link
SALON RESIDENCE
Vanaf 28 september staat Singer Laren in het teken van de ultieme interieurinspiratie. Check in bij Nederlands spannendste boutique hotel Salon Residence. Alle kamers, van lobby tot juniorsuite, zijn ontworpen door 18 vooraanstaande interior designers, samen met de mooiste merken en kunstgaleries. Doe inspiratie op, ontmoet de createurs en stap in de aanstekelijke 3D wereld van Residence met een afwisselend programma van interviews en masterclasses in het splinternieuwe Singer-theater. Voor meer informatie en tickets zie www.salonresidence.nl
YOUNG COLLECTORS CIRCLE
Young Collectors Circle is een platform voor beginnende verzamelaars en kunstliefhebbers met verzamelambities. Young Collectors Circle organiseert bezoeken aan beurzen, studio’s, galeries, academies en veilinghuizen, programmeert salons in citizenM Rotterdam en The Hoxton, Amsterdam en deelt achtergronden en events via de newsletter en social media. Meer informatie: www.youngcollectorscircle.nl
 

Kunstontmoetingen is een speciale  avond  voor  aanstormende  kopers  en  professionals  en  vindt  plaats  op donderdag  22  november  van  18.30  tot  21.30 uur  Ontmoetingen  met  handelaren  en  kunstenaars  die  u  laten  zien  hoe  zij  te  werk  gaan,  staan  centraal  op  deze  levendige  avond,  die  wordt  omlijst  met  een  hapje  en  een  drankje.    
Bestel uw toegangskaartje voor Kunstontmoetingen in de PAN webshop. Gebruik de code die op uw uitnodiging staat.
Mail twan@pan.nl voor vragen over Kunstontmoetingen. 

Door de aanvoer van exotische gewassen kreeg men in de 17de eeuw in de Lage Landen kennis van en appreciatie voor bloemsoorten, die wij nu als typisch Nederlands beschouwen. De liefde voor de tulp ging zelfs zo ver dat er een ware tulpenmanie ontstond, waarbij aanzienlijke bedragen geboden werden voor een enkele tulpenbol.

Aan de universiteiten werd het vak botanie onderwezen, waarvan de Hortus Botanicus in diverse steden nog een tastbaar overblijfsel is. Ook rijke kooplieden gingen op hun buitens experimenteren met het kweken van bijzondere bloemen en planten. Zo werd Agnes Block, voormalig bewoonsters van de buitenplaats “Vijverhof” in Breukelen, als de Bataafse Flora, geroemd en bezongen door dichter Joost van den Vondel.

Op het gebied van de schilderkunst gingen sommige schilders zich toeleggen op het vervaardigen van bloemstillevens, om zo de vergankelijke en kostbare soorten te vereeuwigen voor de opdrachtgevers. Rond het midden van de 17de eeuw begonnen ook zilversmeden bloemversieringen te drijven in door hen vervaardigde zilveren voorwerpen. Dikwijls werden door deze meesters met nauwkeurige precisie d.m.v. een ciseleerhamer diverse soorten bloemen, bloemknoppen en bladwerk aangebracht, naar voorbeelden op schilderijen, tekeningen of grafiek. Deze zogenoemde ‘bloemstijl’ in zilver beleefde zijn hoogtepunt rond 1680 en liep door tot het einde van de 17de eeuw.

Een paar mooie voorbeelden van deze bloemstijl in de collectie Jacob J,. Roosjen, SRI® zijn een groot diabolo-vormig zilveren zoutvat en een verguld zilveren sierschotel. Hier is sprake van ‘flower power’ avant la lettre! 
Afbeelding: Verguld zilveren sierschotel, Pieter van Laer, Zwolle, 1693

Veel kunstbezitters gaan er vanuit dat een inboedelverzekering een goede dekking biedt voor schade aan hun kostbare bezittingen. In het geval van schade blijkt dit achteraf vaak niet het geval te zijn.

Onder inboedelverzekeringen zijn vaak limieten opgenomen voor kunst of andere kostbaarheden. Voor kunstobjecten geldt vaak een maximum van € 10.000 per gebeurtenis, bij sieraden is het maximum doorgaans €6.000 per schadegeval.

De grondslag van een inboedelverzekering is de nieuwwaarde. Letterlijk gezien kan als nieuwwaarde worden uitgelegd de kosten van het doek, de olieverf, de kwasten en een aantal arbeidsuren! Een kunstverzekering biedt uitkomst door te verzekeren op basis van vaste taxatie- of aankoopwaarde.

Een kunstverzekering heeft meerdere voordelen ten opzichte van een inboedelverzekering, waaronder een lagere maandelijkse premie, géén eigen risico en dekking voor waardevermindering van sets.

Het kan ook voorkomen dat kunstobjecten tezamen een set vormen (bijv. bij kandelaren, vazen, oorbellen, etc.). Als één object verloren gaat krijgt u bij een inboedelverzekering slechts een maximale vergoeding van 50%. De waardevermindering kan echter veel meer zijn! In een goede kostbaarhedenverzekering is de zgn. ‘paren- en stellenclausule’ opgenomen, die dekking biedt voor de waardevermindering van het geheel.

Lees meer over deze verschillen in het artikel ‘De kunst van goed Verzekeren'.

Speciaal voor bezoekers die tijdens de PAN Amsterdam een kunstobject aankopen, biedt Paardekooper Private Insurance 1 jaar gratis dekking aan (m.u.v. sieraden.).

Een van de waardevolste geheimen van de Franse metaalbewerkers uit de 18e/begin 19de eeuw was het vergulden op messing en brons, ormolu genoemd. Ormolu (vanuit het Frans: dorure d'or molu : vergulding met goudpoeder) is een techniek voor het  opbrengen van goud op een bronzen ondergrond. In Frankrijk wordt deze techniek ook bronze doré genoemd en in het Engels is het tevens bekend als fire-gilt bronze (vuurverguld brons).

Fijn goudpoeder werd met kwik gemengd en vervolgens op het te vergulden voorwerp geblazen of met een kwastje aangebracht. Daarna werd het object met vuur sterk verhit, waardoor het kwik verdampte en het goud neersloeg op het brons. Deze techniek was vanwege de kwikdampen die vrijkwamen erg gevaarlijk, omdat door blootstelling aan deze kwikdampen de gezondheid van de ambachtslieden ernstig werd aangetast.  De Engelse toneelschrijver John Webster schrijft in zijn beroemde stuk The White Devil “Hang him; a gilder that hath his brains perished with quicksilver is not more cold in the liver”. Rond 1830 werd deze techniek vanwege het gevaar voor de gezondheid van de ambachtslieden officieel verboden.

Ormolu werd in de 18de en begin 19de eeuw toegepast op de bronzen monturen van belangrijke meubelen, klokken en kandelaars en andere hoogwaardige decoratieve objecten.  De beroemde meubelmakers uit deze periode maakten maximaal gebruik van de meest verfijnde ormolu monturen geproduceerd door vooraanstaande bronsgieters en ciseleurs om hun kostbare meubelen te verrijken.

Tip: Heeft u een object met ormolu in bezit? Laat het alleen door een vakman schoonmaken. Ga niet zelf poetsen. De delicate verguldingslaag kan aangetast worden met een waardevermindering van het object tot gevolg.

Afbeelding: Een stel vijf-lichts kandelabers bekroond met een pauw Ormolu en gepatineerd brons | Hoogte 75 cm | Frankrijk, circa 1810

Nieuw op de beurs is PAN Podium met een afwisselend programma van inspirerende, interactieve presentaties en wetenswaardigheden over uiteenlopende aspecten van kunst en de kunstmarkt. Hier staat kunstbeleving centraal. Unieke classic cars van Very Superior Old Cars (VSOC) representeren het ambacht van conserveren en restaureren. De Koninklijke Vereniging van Handelaren in Oude Kunst (VHOK) laat de bezoeker in een aansprekende eigentijdse ‘game’ kunstvoorwerpen (her-)kennen. Galerie Van den Bruinhorst brengt samen met musea bijzondere stukken uit de100-jarige geschiedenis van het beroemde Nederlandse meubelmerk Gispen voor het voetlicht. De beeldend kunstenaar Carine Holties nodigt de toeschouwer uit tot spelen, kijken en luisteren met haar interactieve installatie Infinite en PAN Podium heeft de primeur van ‘werk in uitvoering’ van de acht geselecteerde kunstenaars voor de metrostations van de Noord/Zuidlijn. De laatste zondag kunt u genieten van een speciale voorstelling van Van der Vlugt & Co over de bijzondere band van Bram van der Vlugt met schilder Piet van der Hem. Hieronder leest u meer over de programmering. 
PAN Podium is vrij toegankelijk voor beursbezoekers.
Zondag 20 en maandag 21 november: Classic cars als verzameldiscipline
Oprichter en eigenaar Alex von Mózer, van Very Superior Old Cars toont drie zeldzame unieke klassieke automobielen op PAN: een Aston Martin 1 1/2 Liter Le Mans in geconserveerde conditie; een Fiat 1100 B Cabriolet Carrozzeria Stabilimenti Farina 1949 en de AutoBleu Mille Milles 1954, een unieke eenmalig gebouwde wedstrijdwagen die drie keer deelnam aan de originele Mille Miglia en aan de 12 uur van Reims in 1956.

Op 20 en 21 november om 12.00 uur, 14.00 uur en 16.00 uur neemt Alex van Mózer u mee in de fascinerende wereld van deze niche op de kunstmarkt. Wat maakt een klassieker tot een waardevol kunstbezit? Wat is de beleving van een classic car? Hoe start je een verzameling, waar let je op bij de aanschaf, en wat wil je met je klassieker? Wat is het verschil tussen een geconserveerde klassieker en een gerestaureerde auto en wat bepaalt de waarde? Deze en andere vragen komen aan de orde in een interactieve presentatie.
Dinsdag 22 november: PAN-praatjes. Test uw kunstkennis met experts van de KVHOK. 
De Koninklijke VHOK, opgericht in 1911, is de oudste vereniging van kunsthandelaren in Nederland. Het is het kennisinstituut van de kunsthandel in Nederland. De leden zijn 'de ogen van de kunst- en antiekmarkt', samen streven zij naar de hoogste standaarden op het gebied van connaisseurschap, kennis en ethische normen. De 88 leden vertegenwoordigen alle denkbare disciplines en hebben dus een ongekende hoeveelheid kennis in huis over authenticiteit, kwaliteit en esthetische waarde van kunst en antiek.

In PAN-praatjes gaat een aantal experts de dialoog aan met de beursbezoeker in een interactief programma waar gezamenlijk ontdekken, leren en begrijpen van kunst centraal staat. Iedereen kan hier wat van opsteken. Wat is er nou leuker dan kunst en antiek zelf ervaren?

Op PAN Podium worden onder leiding van Wim Weijland (directeur Rijksmuseum van Oudheden) de volgende onderwerpen besproken:
14:30-15:00 Eclectisch verzamelen met Kati Wieg, Theo Daatselaar en Peter van Os
15:30-16:00 Antieke kunst en wetenschap met Kitty Laméris en Jacob Roosjen
16:30-17:00 Hoe leer je het vak van kunsthandelaar? met Floris van der Ven en Robert Schreuder
17:30-18:00 De relatie musea en kunsthandel met Chris Uhlenbeck en Willem Jan Hoogsteder
18:30-19:00 Wat bepaalt de kwaliteit van een antiek stuk? met Emiel Aardewerk en Joseph Estié
19:30-20:00 Hoe leer je het vak van kunsthandelaar? Joost Heutink en Justus Heutink
Woensdag 23 en donderdag 24 november: 100 jaar Gispen 
W.H.Gispen was ontwerper, ondernemer en naamgever van het bedrijf dat hij in 1916 oprichtte waarvan de overbekende in serie geproduceerde verchroomde stalen buisstoelen het bekendste product zijn geworden.
Om dit jubileum te vieren worden tal van activiteiten en tentoonstellingen in Nederland georganiseerd. Ook PAN Podium besteedt aandacht aan 100 jaar Gispen. 
PAN-deelnemer en initiatiefnemer Ad van den Bruinhorst van Galerie VAN DEN BRUINHORST heeft in samenwerking met Museum Boijmans van Beuningen, Rijksmuseum Amsterdam, Gispen International en Het Nieuwe Instituut een attractief programma samengesteld.

23 november
11:00 – 14:00 uur       Expo van objecten uit de collecties van Museum Boijmans van Beuningen en het Nieuwe Instituut
14:10 – 14:25 uur       Toelichting programmaonderdelen door Ad van den Bruinhorst
14:25 – 15:00 uur      Gispen Specials, de klant is koning door Mienke Simon Thomas, conservator Museum Boijmans van Beuningen
15:00 – 15:30 uur      Dualisme Vakmanschap/serieproductie door Ad van den Bruinhorst
15:35 - 16:10 uur       Gispen Special Huis Sonneveld door Hetty Berens, conservator Het Nieuwe Instituut Rotterdam. 
24 november
11:00 – 14:00 uur       Expo van objecten uit de collecties van Rijksmuseum en Gispen International.
14:10 – 14:25 uur       Toelichting programmaonderdelen door Ad van den Bruinhorst
14:25 – 15:00 uur       Waarom Gispen in het Rijksmuseum en de Rijkscollectie  door Ludo van Halem, conservator Rijksmuseum
15:00 – 15:30 uur       Dualisme Vakmanschap/serieproductie door Ad van den Bruinhorst 
15:35 - 16:10 uur        Zitten, Gispen nu en in de toekomst, Patrick Lems Gispen International


Vrijdag 25 november: Word zelf kunstenaar en kunstwerk in een spel zonder einde.
Valt oneindigheid te ervaren? Met die vraag als uitgangspunt ging beeldend kunstenaar Carine Holties (1966) aan de slag. Het leverde het kunstwerk Infinite op, waarmee zij deze zomer afstudeerde aan de Gerrit Rietveld Academie. Het is een interactieve installatie, die de bezoeker uitnodigt te spelen, te kijken en te luisteren. Infinite is vrijdag 25 november te ervaren op PAN Podium. Om 12.00, 14.00 en 16.00 uur geeft Carine Holties een actieve lezing over dit werk, met performance.

Tientallen cirkels en bolvormen bevinden zich in een door vierkante elementen opgebouwd landschap, dat lijkt op een immense, witte poffertjespan. Ieder element heeft holtes waar in of boven de ronde objecten geplaatst kunnen worden. Ze passen ook op en tegen elkaar. Ze zijn gekleurd en wit tegelijk. Het lijkt alsof ze iets met elkaar te maken hebben. U bent vrij de elementen te verplaatsen, stapelen of draaien. Door de verschillen in maat, kleur en vorm kan een oneindig aantal composities worden gevormd; chaotisch of in ritmes, afzonderlijk of in patronen. U kunt zelfbedachte regels toepassen of uw eigen systeem creëren. Door de vrijheid en de helderheid van de keuzes wordt u zich bewust van uw afwegingen en wat die u vertellen.

Zaterdag 26 november: Noord/Zuidlijn, met de verbinding arriveert de verbeelding
In de zomer van 2018 gaat de Noord/Zuidlijn acht Amsterdamse buurten met elkaar verbinden. De nieuwe metrolijn brengt honderdduizenden mensen dichter bij elkaar. Maar Amsterdam krijgt méér dan alleen een snelle, efficiënte en comfortabele verbinding, want tegelijk met die verbinding arriveert de verbeelding. Dankzij acht spectaculaire kunstwerken op de metrostations heeft de stad er straks een gloednieuw museum bij. Een collectie hedendaagse kunst van internationale allure, die zich uitstrekt over een lengte van bijna tien kilometer. Op het PAN Podium zijn zaterdag 26 november de schetsen, de ideeën en het werk in uitvoering van de geselecteerde kunstenaars voor het eerst bij elkaar te zien.
Drie van de acht kunstenaars zullen aanwezig zijn en een toelichting geven op hun project, Harmen Liemburg (Station Noord), Jennifer Tee (Centraal Station) en Marjan Laaper (Station Vijzelgracht). Stadsarcheoloog van Amsterdam,  Jerzy Gawronski, neemt een van de vondsten mee (een lakenlood met daarin het wapen van Amsterdam) die werd gevonden op meters diepte en stamt uit de 12-14e eeuw.
Programma
13.00 uur   Harmen Liemburg, Kunstwerk Station Noord
14.00 uur   Jennifer Tee, Kunstwerk Centraal Station
15.00 uur   Marjan Laaper, Kunstwerk Station Vijzelgracht
17.00 uur   Jerzy Gawronski, stadsarcheoloog Amsterdam
Zondag 27 november: Het verleden krijgt kleur. Omkijken of vooruitkijken, dat is de vraag. 

Van der Vlugt & Co brengt voorjaar 2017 de concertvertelling Met Andere Oogen in de theaterzalen. Deze voorstelling is een persoonlijke vertelling, versterkt door muziek, waarin de schilder Piet van der Hem en zijn opdrachtgevers – de familie Van der Vlugt - centraal staan. De voorstelling belicht het Haagse dagelijks leven tijdens het interbellum met woorden, unieke muziek en nooit eerder vertoonde schilderijen.

Een man kijkt naar een schilderij. Hij kent het goed: Het is van Piet van der Hem en het hing zijn hele jeugd in zijn ouderlijk huis. Hij heeft het geërfd en meteen verkocht. Hij vond er niet veel aan. Oubollig: Volendamse vissersvrouwen. Dus via de veiling, hup naar Amerika. Daar houden ze van die Hollandse folklore. Maar nu hangt het hier, in een hotel in Volendam. Dat is raar. De man is acteur Bram van der Vlugt. Zijn nieuwsgierigheid is gewekt. Hoe kwam dit vrolijke Volendamse gezelschap ooit bij zijn ouders in Den Haag terecht? Hoe goed kenden zijn grootmoeder en Van der Hem elkaar? Bram gaat op zoek, fantaseert, informeert, vindt oude papieren, oude foto’s. Wat kan de geschiedenis van dit schilderij hem vertellen over zijn familie, van wie het leven abrupt eindigde in de oorlog? Het verleden krijgt kleur. Omkijken of vooruitkijken, dat is de vraag.

Op PAN Podium is 27 november om 13.00 uur en om 16.00 uur een exclusieve speciaal bewerkte, verkorte voorstelling te zien met Bram van der Vlugt, Floris van der Vlugt (saxofoon + basklarinet), Hester van der Vlugt (viool) & Lucas Dols (contrabas).

De Franse schilders George Seurat en Paul Signac introduceerden het pointillisme rond 1885. De theorieën over de werking en waarneming van licht en kleur van scheikundige Eugène Chevreul vormden het uitgangspunt van deze kunststroming. Volgens strenge regels brachten de schilders kleine stippels verf gelijkmatig en nauwkeurig op het doek aan.
De ongemengde kleuren werden dicht naast elkaar op het doek geplaatst en door het blote oog op afstand vermengd tot andere kleuraccenten. Het doel was een grotere intensiteit van kleuren te bereiken en het stralende karakter van echt licht weer te geven. Het soms wat statisch ogende pointillisme, ook neo-impressionisme genaamd, kan worden gezien als een reactie op het vluchtige werk van de impressionisten, die met vlotte penseelstreken en heldere kleuren de wisselende effecten van het zonlicht vastlegden.
  
Jan Toorop paste de stippeltechniek voor het eerst toe in Nederland. Via de vooruitstrevende Brusselse kunstenaarsgroep Les Vingts was hij in aanraking gekomen met het werk van de pointillisten. In Leiden en Den Haag pikten een aantal kunstenaars zijn ideeën op (o.a. H.P. Bremmer en Jan Thorn Prikker). Toorop verzamelde in het Zeeuwse Domburg een aantal schilders om zich heen, waaronder Piet Mondriaan en Ferdinand Hart-Nibbrig. De stippen maakten daar plaats voor een schilderwijze met korte vegen.

Omstreeks 1911 waren de fijne stippels bijna op hun retour. Inmiddels werkten Leo Gestel en Jan Sluijters in Amsterdam in een ‘luministische’ schildertrant, die deels uit het pointillisme voortkwam.

Afbeelding:
Jaap Nieweg 1877-1955
Witte rozen in een glazen vaasje
Olie op doek 65 x 54.5 cm
Gesigneerd rechtsonder

www.marksmit.nl

Vanaf eind jaren twintig heeft W.H. Gispen een duidelijke bedrijfsstrategie gehanteerd en besteedde hij veel aandacht aan wat wij nu corporate branding noemen. Niet alleen de producten maar het hele bedrijf had een duidelijke identiteit.

Gispen maakte heldere modern vormgegeven en gestandaardiseerde producten met de kwaliteit en afwerkingsgraad van een ambachtelijk gemaakt product. Hiermee verbond hij de kwaliteiten van het ambachtelijke uit het verleden met het moderne machinaal gemaakte product van de toekomst.

Via een uitgebreid netwerk van architecten en industriëlen wist Gispen te bereiken dat zijn meubels en lampen toegepast werden in prestigieuze moderne gebouwen, woonhuizen en passagiersschepen. Zijn producten werden hierdoor beeld bepalend voor het moderne interieur in het interbellum in Nederland, de inzet van een vooruitstrevende publiciteitscampagne met fotocollages en moderne typografie versterkte dit beeld. Gispenproducten waren iconen van moderniteit en kwaliteit geworden.

Dit beeld was zo sterk dat er een halve eeuw later bij de opkomst van het fenomeen “vintage” in Nederland opnieuw voor Gispen werd gekozen, maar nu als designklassieker. Voor veel liefhebbers en verzamelaars vormde de Gispen stoel en Giso lamp het startpunt van hun vintage interieur of verzameling. Het was voor de tweede keer in de twintigste eeuw modern om Gispen in het interieur te gebruiken. De kwaliteit en helderheid van vorm sprak nu een breed publiek aan, de historische Gispenproducten waren iconen van vintage en retro geworden.

W.H. Gispen is 100 jaar geleden niet zomaar een bedrijf begonnen, maar heeft er een DNA in aangebracht dat ook na zijn vertrek stand houdt en nog altijd tot de verbeelding spreekt van heel veel mensen.

Afbeelding: Unieke kroonluchter voor Sociëteit De Witte, Den Haag.
W.H.Gispen (1890-1981)
Vernikkeld messing, opaalglas en gesatineerd glas. Doorsnede 86 cm. Rotterdam, 1930.
Fotocredit: Ad van den Bruinhorst, collectie Galerie VAN DEN BRUINHORST

Alhoewel porselein en aardewerk sterk op elkaar lijken zijn het toch twee essentieel verschillende producten. Ik heb het vaak vergeleken met glas en plexiglas. Alhoewel de twee op enige afstand gelijkenissen vertonen zijn het twee producten, glas of plastic. Porselein wordt in Europa pas in 1708/09 ontdekt en tot die tijd wist men simpelweg het verschil niet. Delfts aardewerk werd over het algemeen zelfs in de markt gezet als ‘Delffse Porceleyne.’

De basis ingrediënten van beide producten zijn hetzelfde nl. water en klei. Het grote onderscheid zit hem in het ingrediënt Kaolien. Door dit ingrediënt toe te voegen aan de klei krijg je porselein en kan het o.a. in de zon worden gedroogd en behoeft het geen separate bakgang. Ook kan het product dunner worden vervaardigd en is het na de productie dichter en harder van materiaal.

Zoals een goed kenner betaamt, dien je het object om te draaien en naar de onderkant te kijken. Na enige ervaring is het materiaal zeker ook aan de voor- of bovenkant te herkennen, maar de onderkant van de standring geeft het makkelijker weg. Als de ongeglazuurde rand wit en hard is, dan heb je porselein in handen. Zie je de klei en is het een tint grijs of zelfs licht rood, dan heb je aardewerk in handen.

 Afbeelding: Voor- en achterzijde van een Delfts bord, ca. 1710 en een Japans porselein bord, ca. 1700

Vandaag sloot de 29ste editie van PAN Amsterdam, de eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design. De resultaten op PAN Amsterdam zijn een belangrijke graadmeter voor de Nederlandse kunstmarkt. Onderzoek van de organisatie tijdens de voorgaande twee edities van de beurs toonde al de eerste voorzichtige tekenen van herstel van de kunstmarkt in Nederland. De resultaten van dit jaar laten zien dat er nog steeds een veelbelovende lijn naar boven is.

Bijna 60% van de deelnemende handelaren en galeristen op PAN Amsterdam geeft aan beter verkocht te hebben dan vorig jaar. Een derde daarvan liet zelfs blijken dat de resultaten veel beter zijn. Hier staat tegenover dat ongeveer 20% van de deelnemers vooralsnog minder goede zaken heeft gedaan ten opzichte van de vorige editie van PAN Amsterdam. Het merendeel van de handelaren in deze groep geeft echter aan nog een aantal opties open te hebben staan. Mogelijk zakt dit percentage dus nog na afloop van de beurs. De resterende 20% meldt dat de verkopen vergelijkbaar zijn met vorig jaar. Vooral fotografie, prenten, hedendaagse juwelen en vintage design zijn in trek maar ook meer traditionele disciplines zoals antiek zilver en Delfts aardewerk kregen veel aandacht. PAN Amsterdam werd, zoals verwacht, bezocht door ruim 40.000 mensen.

Lees het volledige persbericht

De kenmerken van NUL-ZERO zijn licht, beweging en monochrome schilderkunst. Om met licht en schaduw te spelen maakten de kunstenaars gebruik van spijkers, reliëfs en geribbelde oppervlakten. Er is geen grens tussen schilderkunst en beeldhouwkunst meer. Ze streefden naar een nieuwe harmonie in verhouding tussen mens en natuur en vermeden in hun kunst de individuele sporen. De afgelopen jaren is deze beweging herontdekt en is er nationaal en internationaal zeer veel belangstelling. Misschien komt dit ook wel door de hectische tijd waarin wij leven en is men op zoek naar rust, harmonie en fascinatie.

De ZERO beweging is opgericht in 1958 door de Duitse kunstenaars Heinz Mack en Otto Piene. Later sloten onder ander Günther Uecker, Lucio Fontana, Yves Klein, Christian Megert, Bernard Aubertin, Goepfert, von Graevenitz, Morellet, Manzoni, Adolf Luther, Enrico Castellani, Verheijen, Giani Colombo, Walter Leblanc, Uli Pohl, Yayoi Kusama, Jean Tinguely, Hermann Bartels, Oskar Holweck, Spindel, Pol Bury, Dadamaino, Piero Dorazio, Almir Mavignier, Daniel Spoerri, Jesus Rafael Soto en Hans Salentin zich bij de beweging aan.

Parallel aan ZERO is in Nederland in 1960 de NUL-beweging ontstaan. Het was een initiatief van Henk Peeters waarbij Jan Schoonhoven, Armando en Henderikse zich aansloten. Aanvankelijk nam Herman de Vries ook deel. De NUL-groep eindigde in 1964 en de ZERO-groep in 1966.

Afbeelding links
Wattenbolletjes
Henk Peeters
80 x 75 cm
Gesigneerd en gedateerd achterzijde
1962

 

In de 19e eeuw zaten regelmatig horloges verstopt in voorwerpen zoals portemonnees, broches en hangers. Deze voorwerpen waren niet bedoeld voor alledaags gebruik, maar voor sociale gelegenheden, zoals een bezoek aan de opera of een bal. Tijdens deze gelegenheden was het not done om op de tijd te letten, vooral voor vrouwen. De etiquetteregel dat je bij avondkleding geen horloge draagt bestaat tegenwoordig nog steeds en komt hier vandaan.

Afbeelding
Margrietbroche van platina, goud en diamant. Gemaakt rond 1885 door de Parijse juwelier Paul Robin. Het hart het vormt het deksel waaronder het horloge zit. Als je de broche draagt, zit de 12 onderaan. Til je hem omhoog, dan zit de 12 boven zodat je de tijd kunt lezen.

Dekker Antiquairs heeft nog meer objecten in hun collectie met verstopte horloges. 

In 2001 zou The Carribean Biennale hét kunstevenement van het jaar worden. Het was de zesde editie, maar tot dan toe betekende het in de mondiale kunstwerld nagenoeg niets. Maar dit jaar zou het echt wat gaan betekenen. Het was immers georganiseerd door super-curator Jens Hoffmann en de prominente (en steenrijke) Italiaanse kunstenaar Maurizio Cattelan. De reden was volgens hen dat zij het caribisch gebied op de kaart wilde zetten binnen de kunstwereld. Kunstenaars als Vanessa Beecroft, Mariko Mori, Gabriel Orozco en Pipilotti Rist zouden deelnemen. De crème de la crème van de kunstwereld werd uitgenodigd, en iedereen kwam.

 

Toen iedereen arriveerde ontbrak alleen één klein detail: de kunst. Er was niets: geen schilderijen, geen video’s, geen installaties, niets. Het bleek geen beurs, maar een kunstwerk van enfant terrible Cattelan.

Deze vorm van kunst kan geschaard worden onder institutionele kritiek: kunst die kritiek geeft op het instituut kunstwereld zelf. Cattelan en Hoffmann wilden met dit kunstwerk de voorspelbaarheid, oppervlakkigheid en absurditeit van de kunstwereld blootleggen. Want wellicht is het belangrijker om te netwerken met andere bekende spelers uit de kunstwereld, dan om kunst te zien.

The Sixth International Carribean Biennale van Marizzio Cattelan en Jens Hoffmann (2001), uitnodigingen, kunstenaars, eiland, bekenden uit de kunstwereld, 30 km x 10 km.

25 november 2015

Vanmorgen is Roberto Payer tijdens een bijeenkomst op PAN Amsterdam benoemd als de nieuwe President Commissaris van deze Nederlandse kunstbeurs. De van oorsprong Italiaanse, maar al geruime tijd in Nederland woonachtige hotelier volgt daarmee Joop van Caldenborgh op die deze positie zeven jaar heeft bekleed.

Chief Executive Officer van TEFAF en Algemeen Directeur van PAN Amsterdam, Patrick van Maris: “PAN is een prachtige beurs met enorm veel potentie, voor Nederland en voor Amsterdam in het bijzonder. De aanstelling van Roberto Payer betekent een continuering van de weg die we met de visie en daadkracht van Joop van Caldenborgh zijn ingeslagen. Roberto’s aanstekelijk enthousiasme, uitmuntend gevoel voor kwaliteit, liefde voor kunst en betrokkenheid met de stad Amsterdam maakten hem voor ons de gedroomde kandidaat President Commissaris. Ik ben er buitengewoon blij mee dat hij besloten heeft deze positie te aanvaarden en kijk er naar uit om met hem en de overige bestuursleden verder te bouwen aan de toekomst van PAN. In de korte tijd die ik inmiddels bij de organisatie van dit evenement betrokken ben, heb ik gezien hoe belangrijk het is zaken pragmatisch en doortastend te benaderen zonder in te boeten op kwaliteit en effect. Roberto Payer heeft in het Hilton en recentelijk met de opening van het Waldorf Astoria bewezen dat hij deze kunst als geen ander beheerst.”

Roberto Payer: ”PAN is een feest. Kunst kopen is voor mij een één-tweetje tussen mijn ogen en mijn hart. De betrouwbaarheid en deskundigheid van de handelaren staan (dus?) voorop. Ik geniet van de expertise en bevlogenheid van de handelaren en galeristen op PAN Amsterdam. Elk jaar valt er weer wat nieuws te ontdekken en te leren. Het is PAN gelukt om door de jaren heen het meest constante podium te blijven bieden voor de Nederlandse kunsthandel. Daar heb ik diepe bewondering voor. Ik kijk er naar uit om mee te denken over de uitdagingen van deze tijd om kunst op een transparante en toegankelijke manier letterlijk en figuurlijk te laten schitteren en de Nederlandse kunsthandel een duurzaam toekomstperspectief te bieden. Dit alles met als ultiem doel in Nederland de liefde voor kunst van alle tijden te laten groeien en bloeien.”

Lees het volledige persbericht

 

Tegenwoordig gooien we een paraplu weg als deze kapot is. Vroeger was dat ondenkbaar. Een dame kocht een parasolhandvat, zoals deze geëmailleerde eendenkop die rond 1900 is verkocht door J.C. Nickery in Regent Street in Londen, zocht de stof uit die ze mooi vond of die goed bij een japon paste, en dan liet ze een parasol maken. Was 'ie kapot, of wilde ze een andere stof, dan liet ze gewoon een nieuwe maken, met hetzelfde handvat. De 'pinnetjes' zijn voor de uiteinden van de baleinen. Stijlvol, én milieubewust avant la lettre.

Verdura is in Nederland geen bekend juweliershuis, internationaal wordt Verdura ook wel America’s Crown Jeweler genoemd. Wel bijzonder voor een zoon van een adellijke familie uit Palermo, Sicilië.

In 1927 begon Fulco di Verdura als stoffenontwerper bij Coco Chanel. Zij zag al snel waar zijn ware talent lag en maakte hem haar hoofdontwerper juwelen. Hij was de ontwerper van haar beroemde Maltese Cross-armbanden. In 1934 vertrok hij naar Hollywood en via de internationale clientèle van Madame Chanel kwam hij terecht bij die andere Amerikaanse iconische juwelenontwerper: Paul Flato. In 1939 opende Verdura een eigen winkel in New York.

Hij overlijdt in 1978, maar het huis bestaat nog steeds en ook nu zijn de ontwerpen geïnspireerd door de ideeën van de oprichter: kleurrijk en opvallend, maar ook tijdloos en chic.

Afbeelding
Een paar achttien karaat geelgouden oorbellen, geheel bezet met vele briolet geslepen gele saffieren.
Gesigneerd Verdura, New York.

Het woord briljant komt van het Franse woord brilliant, dat schitterend betekent. Het is de naam die men voor het eerst in de middeleeuwen gebruikte voor diamanten waaraan een tafelfacet was geslepen. Daardoor kon je in de steen kijken en zag je spiegelingen van binnenuit.

We gebruiken de naam nu voor een ronde slijpvorm van 57 of 58 facetten (vlakjes). Diamant is de naam van de edelsteen zelf. Het woord is afgeleid van het Oudgriekse ἀδάμας of adamasadamas, de onoverwinnelijke.

Diamanten kunnen in allerlei modellen worden geslepen, waarvan het briljantslijpsel de bekendste is.

Afbeelding
Victoriaring
Witgoud bezet met een ovaal geslepen Fancy Intense Purplish Pink diamant, omgeven door verschillende witte diamanten
Gesigneerd 'Steltman Juwelier'

20 november 2015

Tijdens PAN Amsterdam, de eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design, toont Museum Voorlinden het werk Pumpkin (2009) van de Japanse kunstenares Yayoi Kusama (1929).

Kusama lijdt aan horror vacui: vrees voor lege ruimtes. Hieruit voort komt haar obsessie voor oneindigheid, die zich vertaalt in herhaling van patronen in haar kunst. Het meest kenmerkende motief is de polkadot Kusama zet eindeloos veel stippen o phaar schilderijen, sculpturen en soms - tijdens performances - op haar eigen lichaam of op dat van anderen. Het motief van de pompoen is een soort alter ego van de kunstenaar. PAN is voor publiek geopend van 22 tot en met 29 november in de RAI in Amsterdam.

Een sieraad kan van allerhande materialen zijn gemaakt, bijvoorbeeld van onedele metalen, kunststof of hout. Een juweel daarentegen, is altijd gemaakt van edelmetaal: goud, platina, zilver of een combinatie hiervan. Ook kunnen juwelen bezet zijn met één of meerdere edelstenen. Het woord juweel wordt ook gebruikt voor een niet-gezette edelsteen. In de oude betekenis is een juwelier iemand die juwelen maakt.

Steltman is juwelier, want bij Steltman worden juwelen in het eigen atelier ontworpen en vervaardigd.

Afbeelding
18 karaat geelgouden armband bezet met edelstenen in verschillende kleuren
Gesigneerd 'Seaman Schepps'
New York, 50-er jaren

Sinds het ontstaan van hedendaagse Aborginal art in 1972 heeft deze kunststroming een grote opmars gemaakt binnen de internationale kunstwereld.

De Aboriginals, de oorspronkelijke bewoners van Australië, hebben een cultuur en traditie van meer dan 40.000 jaar oud. Bij het uitvoeren van religieuze ceremonies schilderden zij heilige symbolen op hun huid, op rituele objecten, in grotten en als grote grondtekeningen in het zand. Achter de symbolen in de schilderingen gaat belangrijke informatie schuil over de ontstaansgeschiedenis van het land waar de wortels van de Aboriginals liggen. Vanwege het gebrek aan een geschreven taal werd door middel van deze ceremonies de kennis die noodzakelijk was om te overleven in het onherbergzame Australische landschap, van generatie op generatie doorgegeven.

In de jaren 70 begonnen enkele Aboriginals deze symbolen op boards en later op doek te schilderen. De schilderkunst verspreidde zich in een razend tempo onder de verschillende Aboriginal gemeenschappen. Al snel onderscheidden zich een aantal topkunstenaars die ieder een eigen stijl ontwikkelden.

Tegenwoordig is de hedendaagse Aboriginal art een begrip in de internationale kunstwereld. Topkunstenaars als Johnny Warangkula Tjupurrula en Emily Kame Kngwarreye exposeren in musea over de hele wereld, waaronder het Groninger Museum, MoMa in New York en Musée du Quai Branly in Parijs.

De oranje tinten in dit schilderij symboliseren de woestijn in de Western Desert waar de Aboriginals  van oudsher hun ceremoniën hielden.

Afbeelding
Kudditji Kngwarreye (1928, Utopia, Eastern Desert)
My Country
2007

Charles Schneider ( 1881-1953 ) werd geboren in de regio Elzas-Lotharingen. Toen dat gebied in 1871 na de oorlog met Duitsland werd geannexeerd, verhuisde de familie Schneider naar Nancy. In Nancy bij Daum kreeg Charles zijn glasopleiding. De art nouveau periode was toen in volle bloei.

In maart 1913 kochten Charles en zijn broer Ernest een glasfabriek in slechte papieren in Epinay-sur Seine, ten noorden van Parijs. Toen de eerste wereldoorlog uitbrak in 1914 werden Charles en Ernest opgeroepen voor de dienst en prompt lag productie van hun glas stil. In 1917 had de regering nood aan medisch glaswerk en mochten de broers de ovens weer opstarten.

Na de oorlog kregen de broers Schneider gelegenheid om artistiek glas te blazen. Charles Schneider was min of meer de enige ontwerper van de fabriek. De modellen werden onder zijn supervisie gemaakt. De decoratie op de vazen, bloemen en planten, was geïnspireerd door art nouveau, maar de stijl en de kleur kondigde een nieuwe periode aan: art deco. De productie was in tweeën gesplitst en had dan ook twee verschillende signaturen: Schneider en Le Verre Français.

Schneider glas is meestal zonder versiering, met felle kleuren (het vuurwerk in glas) en de vazen kunnen bijzondere vormen hebben. Le Verre Français glas is meestal geëtst met bloemen of dieren en de vormen van de vazen zijn wat behoudender. De Schneider glasfabriek exporteerde grote hoeveelheden glas naar Noord- en Zuid-Amerika. Toen in 1929 de aandelenbeurs in New York crashte, werd ook Schneider zwaar getroffen. De productie viel stil en de ovens werden in 1931 gedoofd. In 1938 ging de Schneider glasfabriek failliet en zo kwam er een einde aan de meest kleurrijke fabricatie van art deco glas.

De oorsprong van het Delfts aardewerk ligt in het vroeg zestiende-eeuwse Majolica, het eerste gebruiksaardewerk in Nederland. Dit rijkelijk gekleurde aardewerk was geïnspireerd op Zuid-Europees aardewerk, vandaar dat het kleurgebruik en de vormentaal erg Spaans of Italiaans aandoen.

Door de komst van het Chinees porselein, dankzij de VOC in de zeventiende eeuw, nam de vraag naar Majolica af. De Delftse plateelbakkers besloten om het zo geliefde porselein te imiteren. Daar het kraakporselein blauw gedecoreerd was op een witte ondergrond, betekende dit het begin van het blauw-wit gekleurde aardewerk, dikwijls met Chinese motieven.

Geïnspireerd door het Japanse porselein (Kakiemon en Imari), dat halverwege de zeventiende eeuw ons land bereikte, gingen de Delftse plateelbakkers aardewerk maken in deze verschillende kleurstellingen. De ondergrond bleef wit, maar deze werd gedecoreerd in de kleuren groen, rood en blauw. Of, zoals bij het Imari, werd de witte ondergrond versierd met blauwe, rode en gouden decoraties. Tevens gingen de Delftse plateelbakkers experimenteren met de ondergrondkleur van de objecten. Waar deze in het begin wit was, slaagden zij erin om deze te vervaardigen in zwart en bruin, geïnspireerd op het Japanse lakwerk. Ook maakten ze objecten met een blauwe ondergrond, naar het faience uit Nevers. Vervolgens werd op deze gekleurde ondergrond de decoratie aangebracht.

Hoewel deze objecten veelal een Aziatische sfeer ademen, verlegden de plateelbakkers vanaf het midden van de achttiende eeuw de focus op een meer Europese vormentaal. Ze vervaardigden naast serviesgoed allerlei figuren in de meest uiteenlopende kleurstellingen.

Ondanks dat het Delfts aardewerk ook wel bekend staat als Delfts blauw blijkt uit het voorgaande dat deze term eigenlijk niet toereikend is. Het aardewerk dat in de zeventiende en achttiende eeuw in Delft werd geproduceerd kende namelijk veel meer verschijningsvormen dan alleen de blauwe decoratie.

20 oktober 2015

Bedroefd geven wij kennis van het overlijden van Sergio Orlandini. Gedurende ruim 20 jaar was hij intensief betrokken bij PAN Amsterdam.

Van 1987 tot 1994 was Sergio Orlandini de eerste President-Commissaris van PAN Amsterdam en vervolgens tot aan zijn afscheid in 2007, Voorzitter van ons Stichtingsbestuur. Zijn ervaring en energie hebben in hoge mate bijgedragen aan de succesvolle start van de beurs en het aanzien dat wij tot op de dag van vandaag mogen genieten. Met veel wijsheid en humor gaf hij leiding aan de Raad van Commissarissen, de Aandeelhoudersvergadering en respectievelijk het Stichtingsbestuur.

Wij zijn zullen hem met diep respect en grote dankbaarheid blijven herinneren.

Willem van Roijen, Voorzitter Stichtingsbestuur Pictura Antiquairs Nationaal bv, Patrick van Maris van Dijk, Directeur.

Johannes de Mol was een Nederlandse dominee, patriot en porseleinfabrikant. In 1774 startte De Mol (Midlum (Friesland), 15 september 1726 – Amsterdam, 22 november 1782) met de fabricage van porselein als een werkgelegenheidsproject voor de plaatselijke en verarmde bevolking.

Dominee De Mol kocht een partij klei uit de kelders van het Muiderslot, overgebleven van de Weesper porseleinfabriek (1759-1768). Hij begon met zijn experimenten in het tuinhuis achter de pastorie van de De Nederlandse Hervormde Kerk in Oud-Loosdrecht. De porseleinfabriek leverde een zeer grote productie en een enorme variatie aan voorwerpen. Het porselein werd gemerkt met de letters M.O.L. Dit staat voor de afkorting Manufactuur Oud Loosdrecht, maar het  verwijst natuurlijk ook naar zijn eigen naam. Het merk M.O.L. werd uitgevoerd in onderglazuur blauw en de letters werden vaak ingegrift in de nog natte klei.

Dominee De Mol liep al snel tegen dezelfde problemen aan als zijn voorganger in Weesp, zoals hoge productiekosten, sterke buitenlandse concurrentie en een te klein afzetgebied. Kort voor zijn dood in 1782 deed De Mol de fabriek over aan een aantal Amsterdamse geldschieters, die het bedrijf in 1784 naar Ouder- en vervolgens Nieuwer-Amstel verplaatsten.

Er was sprake van een continue overgang van Loosdrecht naar Ouder-Amstel. Vormen, matrijzen en motieven bleven hetzelfde. De producten uit de Amstelfabriek werden gemerkt met het woord AMSTEL in onderglazuur blauw. Sommige van de producten dragen de fabrieksmerken van zowel Loosdrecht als Amstel.

 

Afbeelding
Een stel porseleinen Loosdrecht bloemflesjes met verfijnde beschildering van een rivierlandschap Loosdrecht, ca 1778
Gemerkt M:OL in onderglazuur blauw en ingegrift M:OL
Deze bloemflesjes worden in de literatuur ook wel jachtflesjes genoemd vanwege de platte buik. Uit een 18e-eeuwse boedelbeschrijving is gebleken dat dergelijke vaasjes op de schoorsteenmantel stonden en bedoeld waren voor bloemetjes. Vrijwel alle landschapdecors op Loosdrecht porselein zijn naar ontwerp van de topografisch tekenaar Nicolaas Wicart (1748  – 1815). De meest verfijnde landschapjes zijn door hem zelf op het porselein geschilderd. Deze vaasjes komen uit de beroemde collectie van Heeckeren. Het Amsterdam Museum bezit een paar vaasjes met dezelfde vorm, maar met insecten en vlinders.
Provenance: F. Baron van Heeckeren van Walien.
In bruikleen aan het Rijksmuseum (BK-BR 910 A-B) van december 1981 tot 1 maart 1999.

 

Het woord antiek wordt vaak gebruikt voor alles wat ouder is dan 100 jaar. Maar wat zijn de stukken die op dit moment vrij makkelijk te koop zijn en die we over 80 jaar niet meer kunnen vinden en allemaal willen hebben? Kortom: wat is het antiek-van-de-toekomst?

Juwelen, en andere kunstvormen natuurlijk ook, worden vaak gekocht met het hart. Het is echter zeker verstandig om over dit soort zaken na te denken. Moderne juwelen kunnen op een later tijdstip zeer gewild zijn, of juist hopeloos ouderwets worden gevonden. Een goed juweel heeft een vormgeving die past in het tijdsbeeld waarin het vervaardigd is. Verder is het technisch perfect, liefst gesigneerd en in kleine oplages gemaakt.

Hierboven bijvoorbeeld een armband van Aldo Cipullo. Deze van oorsprong Italiaanse ontwerper heeft rond 1970 prachtig gestileerde juwelen ontworpen. Geheel in de sfeer van die tijd en zo sterk dat Cartier hem vroeg om voor hen te komen ontwerpen. Nog geen 50 jaar oud, maar wat ons betreft zeker het antiek-van-de-toekomst.

De term 'oude meesters' verwijst naar de kunstenaars die actief waren tussen 1300 en ongeveer 1800, maar er is veel discussie over de precieze datum. Hoewel er vanaf de zestiende en de zeventiende eeuw een bescheiden productie van schilderijen op gang kwam in Zuid- en Noord-Amerika, slaat de term toch voornamelijk op Europese kunst en kunstenaars.

De ene ‘oude meester’ is de andere niet: men onderscheidt vele verschillende groepen kunstenaars (of ‘scholen’) die worden opgedeeld volgens regio, periode en stijl. Ook binnen eenzelfde regio en tijdperk zijn er nog grote verschillen tussen de scholen en de individuele kunstenaars onderling. Een voorbeeld van een regionale school waren de zogenaamde “Leidse fijnschilders”, een groep Hollandse kunstenaars actief in de tweede helft van de zeventiende eeuw die streefden naar een zo natuurgetrouw mogelijke weergave van de werkelijkheid. Eén van die fijnschilders was Willem van Mieris, wiens Perseus en Andromeda een van onze topstukken op de PAN zal zijn.

In de regel werden de oude meesters opgeleid in het atelier van hun leermeester, of op de academies, die vanaf de zeventiende eeuw in veel steden werden opgericht. Na deze opleiding werden ze meester van het lokale artiestengilde, dat de belangen van de kunstenaars per stad behartigde. Dit gilde heette in de Nederlanden meestal het Sint-Lukas gilde, vernoemd naar de evangelist Lukas, de patroonheilige van de artiesten. Sommige artiesten, zoals Peter Paul Rubens, hadden de leiding over een groot atelier met veel leerlingen en verzorgden dus een grote productie, terwijl anderen, zoals Johannes Vermeer, alleen werkten en dus een veel kleiner oeuvre hebben nagelaten. Recent hebben wij De ontmoeting van David en Abigail, een werk van Jan van den Hoecke - één van de leerlingen van Rubens - herontdekt. Wij zullen dat werk op de PAN voor het eerst aan het publiek presenteren.

Afbeelding
Jan van den Hoecke (Antwerpen 1611 - 1651)
De ontmoeting van David en Abigail
olieverf op paneel
36,5 x 54,5 cm

Zelfs de Neanderthalers droegen al sieraden; het fenomeen is van alle tijden. Vrouwen en mannen hebben zich altijd gedecoreerd: met aan elkaar gevlochten madeliefjes of met objecten van goud of zilver.

In de negentiende eeuw - tijdens de romantiek - trad geleidelijk de kunstenaar uit de schaduw van de ambachtsman, het ging niet langer alleen maar over de beheersing van technische vaardigheden. Schilders, ontwerpers, edelsmeden zochten naar meer persoonlijke expressiemogelijkheden met nieuwe vormen en ongebruikelijke oplossingen.

Gedurende de afgelopen eeuw kwam de opstelling van kunstenaars uit de beeldende en de toegepaste kunst steeds nader tot elkaar: de sculpturen en colliers van Alexander Calder zijn een prachtig voorbeeld. Zo kregen de kunsten er de afgelopen vijftig jaar een heel nieuw medium bij: het hedendaagse kunstsieraad. Niet langer bepaalde het gebruikte edelmetaal de waarde van het sieraad, maar de innovatieve kracht, de creatieve uitspraak en het engagement van de maker.

In 1967 introduceerden Gijs Bakker en Emmy van Leersum grote aluminium vormen als een nieuwe optie voor sieraden - Het Stedelijk Museum Amsterdam blikte er in 2014 uitgebreid op terug. De jaren daarna werd de vrijheid veroverd met materialen als elastiek, papier en plastic. Gelijktijdig werd aan kunstacademies een nieuwe generatie sieraadkunstenaars opgeleid. Hun werk wordt inmiddels enthousiast gedragen en bevindt zich in de collecties van talrijke musea; ook is het verkrijgbaar bij enkele gespecialiseerde galeries. Deze sieraden zijn bijna zonder uitzondering unieke kunstwerken, niet alleen een groot genoegen om te gebruiken, maar ook geschikt om te worden verzameld om hun beeldende kwaliteiten.

Afbeelding
David Bielander (Basel, 1968) creëerde deze armband Cardboard (2015) uit ambachtelijk vervaardigd 'golfkarton', gemaakt van dun uitgewalst zilver; de 'nietjes' zijn van wit goud.

Bekijk meer kunstsieraden op de website van Rob Koudijs.

23 september 2015

Aan PAN Amsterdam 2015 doet een vijftal nieuwe deelnemers mee: Ibasho Gallery, Gerhard Hofland, Het Ware Huis, Kanalidarte en Galerie Huub Hannen. Daarnaast zijn er vier terugkerende deelnemers: Jan Roelofs Antiquairs, KD Art/ Lowet de Wotrenge, Axel Pairon en Kunsthandel Ivo Bouwman.

Nieuwe deelnemers

IBASHO Gallery
IBASHO is een nieuwe galerie, gevestigd in Antwerpen, en heeft de deuren in maart 2015 geopend. De galerie is gespecialiseerd in Japanse fotografie. In de collectie bevinden zich werken van gerenommeerde Japanse fotografen en jonge hedendaagse Japanse kunstenaars, maar ook werken van westerse fotografen die door Japan werden geïnspireerd.

Gerhard Hofland
Deze galerie, opgericht in 1998 en gevestigd in Amsterdam en Leipzig, is gespecialiseerd in nationale en internationale schilderkunst. Op PAN Amsterdam toont hij onder andere werk van Henk Stallinga en Johan Tahon. Gerhard Hofland heeft reeds deelgenomen aan nationale en internationale beurzen en vindt het spannend om dit jaar aan PAN Amsterdam deel te nemen.

Het Ware Huis
Het Warehuis is een expositieruimte te Lage Mierde (Noord-Brabant). De kunsthandel wordt gerund door Art Nouveau en Art Deco liefhebbers Ger Stallenberg en Suus van der Hilst. Ger is van huis uit kunstenaar, opgeleid aan de academie te Tilburg.
De kunstwerken in de collectie zijn voornamelijk van Franse, Oostenrijkse (Boheemse rijk) of Duitse origine. Ger Stallenberg en Suus van der Hilst laten graag zien dat Art Nouveau en Art Deco heel geschikt is voor moderne en eigenzinnige interieurcombinaties.

Kanalidarte
Deze Italiaanse galerie uit Brescia is opgericht in 2009. De galerie biedt moderne en hedendaagse kunst. Kanalidarte biedt meerdere culturele evenementen, variërend van hedendaagse dans tot theater en experimentele muziek.

Galerie Huub Hannen
Galerie Huub Hannen uit Maastricht is een galerie voor hedendaagse kunst. Alle hedendaagse kunst heeft de aandacht van eigenaar Huub Hannen. Binnen dat brede scala kiest hij wat hij spannend, intrigerend, onderscheidend en mooi vindt. De band met de kunstenaar is daarbij essentieel. Galerie Huub Hannen stelt graag jonge kunstenaars voor, ook als het werk nog experimenteel is en nog niet makkelijk verkoopt.

Terugkerende deelnemers

Jan Roelofs Antiquairs
Jan Roelofs Antiquairs werd opgericht in 1970en is gespecialiseerd in antiquiteiten uit het zuiden van Europa. De collectie omvat Italiaanse en Spaanse meubels uit de zestiende en zeventiende eeuw, Duitse en Nederlandse kroonluchters en mortieren, brons en houtsculpturen uit Italië, Vlaanderen en Duitsland. Jan Roelofs Antiquairs biedt ook Nederlandse en Vlaamse oude meesters.

KD Art/ Lowet de Wotrenge
In de loop der jaren heeft KD Art/Galerie Lowet de Wotrenge een aantal belangrijke kunstdeals bemiddeld op het gebied van oude meesters, tekeningen en sculpturen.  

Kunsthandel Ivo Bouwman
Ivo Bouwman is een Haagse kunsthandelaar en beëdigd taxateur. Hij is gespecialiseerd in Nederlandse en Franse schilderijen rond 1900. In de afgelopen ruim veertig jaar heeft hij veel fraaie werken verkocht aan particulieren, organisaties en musea. Zijn deelname aan zowel Nederlandse als buitenlandse beurzen, de tentoonstellingen die hij organiseert en zijn jarenlange bijdrage als expert van het programma 'Tussen kunst & kitsch' hebben ertoe bijgedragen dat zijn kunsthandel niet alleen in Nederland, maar ook internationaal een begrip is.

Axel Pairon
Deze galerie, gevestigd in Knokke en Antwerpen, stond eerder op PAN Amsterdam met zijn collectie hedendaagse kunst; dit jaar keert hij terug met zijn collectie vintage design.

Gelukkig is fotografie inmiddels geaccepteerd als kunstvorm, maar dat is niet zonder horten of stoten gegaan. Vanaf de ‘uitvinding’ van de fotografie in de jaren 30 van de 19e eeuw liepen de wetenschappelijke, toegepaste en artistieke aspecten van fotografie door elkaar heen. Grofweg gezegd waren er twee kampen: diegenen die een foto als document beschouwden en diegenen die fotografie zagen als een vorm van artistieke expressie. Deze spanning tussen de foto als registratie en de foto als expressie heeft ieder stadium van de acceptatie van fotografie als kunst beïnvloed.

Eind 19e eeuw, begin 20ste eeuw heeft de stroming van het pictorialisme (speciale technieken die schilderachtige resultaten opleverden) een belangrijke impuls gegeven aan de acceptatie van fotografie als kunstvorm. Ook Alfred Stieglitz liet middels modernistische fotografie zien dat fotografie een pure vorm van kunst kon zijn. De jaren 60 en 70 van de vorige eeuw waren echter beslissend voor de status van de fotografie. In deze periode die het postmoderne tijdperk inluidde, werd met alle vormen van fotografie geëxperimenteerd door popart artiesten als Andy Warhol en Robert Rauschenberg en door conceptuele artiesten als Jan Dibbets. Vanaf de jaren 70 is de status van fotografie als kunstvorm gestaag gegroeid. Steeds meer artiesten hebben specifiek voor fotografie als hun medium gekozen en ook kunstverzamelaars waarderen fotografie in toenemende mate zoals de recordprijzen voor foto’s van Andreas Gursky laten zien. Het feit dat men foto’s van Henri Cartier-Bresson aantreft in het Rijksmuseum of dat zich in de collectie van het Stedelijk Museum Amsterdam werk van de Japanse fotograaf Shomei Tomatsu bevindt, is sluitend bewijs dat fotografie kunst kan zijn.

Afbeelding I
Andrea Shomei Tomatsu, Untitled, from 'I am King', 1967, zilver gelatine afdruk, geprint in 1975, afmetingen 24,6 bij 34,7 cm, gesigneerd en gedateerd verso in potlood

Afbeelding II
Henri Cartier-Bresson, Untitled (Three girls Kyoto, Japan), 1965, zilver gelatine afdruk, geprint in jaren '80, afmetingen 44,8 bij 29,9 cm, gesigneerd in inkt en blinddruk onder de afbeelding

COBRA was een internationale groep van schilders en dichters die in 1948 in Parijs werd opgericht. De naam is afgeleid van de beginletters van de steden waar de schilders werkzaam waren: Copenhagen, Brussel en Amsterdam.

De kunstenaars van COBRA zetten zich af tegen de bestaande kunstopvattingen en vonden dat iedereen zich op kunstzinnig gebied vrij en onbelemmerd moest kunnen uiten. Vanuit die gedachte gingen zij op zoek naar oorspronkelijke vormen van menselijke creativiteit.

Deense kunstenaars als Asger Jorn en Carl Henning Pedersen vonden die vooral bij primitieve volken en middeleeuwse kunst. In Nederland bleken creatieve uitingen van kinderen en geestesgestoorden een belangrijke inspiratiebron. In het werk van Karel Appel (Amsterdam 1921-2006 Zürich) doken kinderlijke figuren en fantasiewezens op als een afspiegeling van zijn kinderlijk beleven van de werkelijkheid. Met een vrije en spontane schilderwijze probeerde hij zo dicht mogelijk bij zijn voorbeelden te komen. Corneille gaf zich op zijn beurt over aan een wild spel met vormen en kleuren dat doet denken aan dat van de Spaanse kunstenaar Miró.

Met name het werk Karel Appel barstte van vitaliteit en werd daarmee het gezicht van COBRA in Nederland en daarbuiten. De ongeremde COBRA kunst bracht een schok teweeg in het behoudende Nederland. Met zijn beruchte uitspraak ‘Ik rotzooi tegenwoordig maar wat aan’, deed Appel er nog een schepje bovenop.

COBRA eindigde als beweging al in 1951, maar de idealen en bezielende kracht die van de groep uitging zouden nog lang doorwerken.

Afbeelding
Fantasiefiguur
Gouache en waskrijt op papier
40 x 58 cm
Gesigneerd en gedateerd linksonder 'K. Appel 53'
1953

Bekijk meer werken van Karel Appel op de website van PAN Amsterdam

<p>De Franse ontwerper en kunstenaar Ren&eacute; Lalique (1860-1945) werd rond 1900 beroemd met extreem vernieuwende sieraden. Diamanten en goud bepaalden niet langer de waarde, maar het ontwerp en het gevoel dat ermee werd opgeroepen. Door het gebruik van nieuwe materialen zoals vensteremail, hoorn en ivoor schiep Lalique een idee&euml;nwereld in de vorm van een hanger of een dasspeld. Dauw op een bloemblaadje, oftewel een flonkerende steen op vensteremail, een onmogelijke kus, oftewel aan twee kanten van een rotskristal gegraveerde geliefden; een onmogelijke opgave. Door de wereldtentoonstelling van 1900 in Parijs werden zijn sieraden werden direct beroemd.</p>

<p>Na deze periode realiseerde Lalique zich dat de wereld drastisch veranderde. Nieuwe klanten dienden zich aan: de haut-bourgeoisie, die weliswaar iets minder geld had dan de oude adel, maar snel in aantal groeide. Bovendien wilde deze groep moderne en eigentijdse ontwerpen. Glas was vanaf 1908 Lalique&#39;s nieuwe ontwerpbasis. Hij ontwierp parfumflacons, vazen en karaffen in geperst geblazen glas, die in kleine oplages in zijn eigen fabriek werden geproduceerd.</p>

<p>Na de Eerste Wereldoorlog bezorgde een tweede, modernere glasfabriek Lalique een kans zijn glasontwerpen in grotere oplages te produceren die wereldwijd werden verkocht in luxe warenhuizen. Op de grote tentoonstelling &lsquo;Exposition internationale des Arts d&eacute;coratifs et industriels modernes&rsquo; in 1925 in Parijs was Lalique een gevierd kunstenaar.&nbsp;</p>

<p>Lalique is de uitvinder van moderne industri&euml;le luxe. Door een kunstenaar ontworpen, maar door machines vervaardigde luxeproducten, die door de beperkte oplages en handmatige afwerking toch een individuele en kunstzinnige uitstraling hebben. Hij legde daarmee de basis voor de hedendaagse Franse luxe-industrie.</p>

<p>Na 1935 werd zijn invloed gaandeweg kleiner door de opkomst van een nieuwe sobere en zakelijker stijl. Ren&eacute; Lalique overleed in 1945. Toch is de merknaam Lalique nog steeds actief en brengt het huis elk jaar nieuwe ontwerpen uit.</p>

<p>Bekijk deze video voor meer informatie over Ren&eacute; Lalique.</p>

<p><iframe allowfullscreen="" frameborder="0" height="315" src="https://www.youtube.com/embed/h66UMeM-wh0" width="560"></iframe></p>

<p>&nbsp;</p>

<p>&nbsp;</p>

<p><strong>Afbeelding</strong><br />
Bronzen handspiegel met patine in de vorm van een Karyatide ontworpen door R. Lalique. Speciale opdracht voor Van Cleef &amp; Arpels in 1906. Brons, hoogte 36 cm. Gesigneerd met ingeslagen signatuur &#39;Lalique&#39;. Circa 1906.<br />
Bekijk meer afbeeldingen van Ren&eacute; Lalique op <a href="http://www.booij-arts.com/" target="_blank">booij-arts.com.</a></p>

<p>&nbsp;</p>

<p>&nbsp;</p>
 

In 1874 werd naar aanleiding van het schilderij 'Impression, soleil levant' van de Franse schilder Claude Monet een groep vooruitstrevende Franse kunstenaars door een criticus 'impressionisten' genoemd. Zo werd de term impressionisme geboren.

Hoewel de impressionisten op uiteenlopende manieren werkten, stond bij alle kunstenaars het direct weergeven van een korte waarneming centraal. Ze zetten spontane sfeerindrukken op een snelle, schetsmatige manier op het doek. De kunstenaars hielden zich bezig met de manier waarop de mens naar de wereld kijkt, en wat we nu écht zien. Sommigen maakten vernieuwende composities. Ze realiseerden zich dat de echte wereld zich niet presenteerde als een scène op het toneel: de belangrijke onderwerpen waren niet altijd gecentreerd in het blikveld geplaatst en er waren altijd zaken afgesneden omdat deze buiten het zicht waren.

De voorstelling van een schilderij was voor de impressionisten minder belangrijk dan voor hun voorgangers: binnen het impressionisme ging het om hoe iets was weergegeven, in plaats van wat er was weergegeven. Hierdoor kon een voorstelling een alledaags tafereel zijn, zoals figuren in een tuin, bomen in het zonlicht of de spiegeling van het licht op het water. Eigentijdse onderwerpen waren ook zeer geliefd: de vrijetijdsbesteding van stedelingen in parken en op terrassen, of stations met stoomtreinen en de drukte van de reizigers. Buiten schilderen was van groot belang voor de impressionisten. Door de uitvinding van de verftube, waardoor kunstenaars niet meer moeizaam en tijdrovend de verf hoefden te prepareren en vervoeren in kwetsbare verfblaasjes, werd dit gemakkelijker.

Afbeelding
Maurice Sys (1880-1972)
Zoneffect, Edam
1915
Olieverf op doek
61,5 x 71 cm
Gesigneerd: rechts onder

Willem de Winter, eigenaar van E.J. van Wisselingh & Co, legt aan de hand van een werk van Henk Helmantel uit wat een stilleven is.

"Een stilleven dat is een groep van voorwerpen die allemaal stil staan. In principe is een stilleven een compositie zonder figuren. Symboliek speelt een belangrijke rol. Een goed stilleven voldoet aan een paar dingen:
- de compositie, de groep van voorwerpen die is afgebeeld
- de maat
- de groepering van de voorwerpen, deze moet harmonieus zijn."

Het stilleven is van alle tijden. De Romeinen schilderden al stillevens op muren, die in Pompeï bijvoorbeeld nog bewaard zijn gebleven. "Het hedendaagse stilleven kan heel realistisch zijn zoals dit schilderij van Henk Helmantel, het kan ook bevreemdend zijn, vlot geschilderd zijn met een andere toets, maar het stilleven als onderwerp in de kunst leeft als nooit tevoren."

 

 

Deze video is gemaakt door AVROTROS. Meer kunst op avrotros.nl/kunst.

 

 

30 november 2014
Onderzoek onder deelnemers aan PAN Amsterdam laat aan het einde van de laatste dag van de 28ste editie van PAN Amsterdam zien dat 55% beter verkocht heeft dan vorig jaar, 24% hetzelfde en 20% minder. Niet alleen op het niveau van de individuele kunsthandelaar zijn deze resultaten belangrijk maar ook als indicatie van de algemene bereidheid in de markt om kunst te kopen. PAN Amsterdam is daarmee een belangrijke graadmeter voor de Nederlandse kunsthandel. Opvallend dit jaar is dat antieke meubelen weer beter verkocht werden. Evenals vorig jaar was er veel vraag naar fotografie en andere moderne en hedendaagse kunst, zilver en Japanse prenten. PAN Amsterdam werd bezocht door ruim 43.000 mensen.

Tot het laatste moment bleef het spannend. Nieuwkomer Mark Smit Kunsthandel, verkocht in het laatste uur nog een schilderij van Jan Sluijters (1881-1957), Music Hall, uit omstreeks 1911 met een vraagprijs van €138.000. In totaal verkocht hij 20 schilderijen.

In het Design Paviljoen bleek dat er niet alleen veel interesse was in het leren over de aangeboden stukken maar ook in de aankoop daarvan. Zo verkocht Wonderwood in het laatste weekend het handgemaakte prototype van de BLF (Birch laminated Fauteuil) van Aldo Bakker uit 2002. En kocht een particuliere verzamelaar bij Vivid een kinderstoel van Rietveld uit circa 1970 met een vraagprijs van €25.000.

Limburg Antiquairs verkocht meubelen uit een eerdere periode, bijvoorbeeld een wortelnoten Nederlands topbureau, Lodewijk XV, uit circa 1750 met een hoogte van 220 cm en een vraagprijs van € 55.000. Bij Theo Daatselaar vond onder meer een Secretaire à abattant met Japanse lakpanelen, eveneens Lodewijk XV, een nieuwe eigenaar.

Naast particuliere kopers wisten ook musea de weg naar de beurs te vinden. De Vrienden van het Drents Museum kochten bij Kunstconsult een bokaal uit 1924 gemaakt door Jan Eisenloefel voor de Twentse textielbaron Johannes Leonard Tilanus (1847-1935) en schonken dit aan het museum ter gelegenheid van het 160-jarig bestaan. Het Marinemuseum in Den Helder kocht bij Bernard C.M. Grijpma het enige bekende kielhaaltuig (lijftuig), smeedijzer, 17de eeuw. Bij L’Argenterie Antique kocht het Gemeentemuseum uit Den Haag een zeldzame set van tien porseleinen crêmepotjes met deksel beschilderd met Haagse stadgezichten uit de periode 1776-1790. Sangi Takamara uit de serie One hundred poems, een Japanse gekleurde houtsnede van Katsushika Hokusai werd door het Rijksprentenkabinet gekocht bij Hotei Japanese Prints. Een aantal handelaren liet weten nog met musea in onderhandeling te zijn over verschillende stukken.
De volgende editie van PAN Amsterdam vindt plaats van 22 – 29 november 2015.

Tribale kunst is de benaming voor kunstvoorwerpen en artefacten die zijn vervaardigd door leden van een inheemse bevolkingsgroep. Tribale kunst vertegenwoordigt niet alleen een materiële waarde, maar geeft de verzamelaar een extra wereld, een extra dimensie in huis. Verzamelaars van tribal art worden niet alleen geraakt door de vormentaal (die volgens Picasso onovertroffen is), maar ook door de inhoud. De dansen en rituelen waarvoor het object is gemaakt hebben altijd te maken met wezenlijke dingen uit het leven zoals vruchtbaarheid, geboorte en dood. De maskers, beelden en objecten zijn niet gemaakt als kunst, maar om iets over te brengen. Daarom is het enerverend en spannend om tribal art te verzamelen. Je bent een tijdelijke conservator van een object dat werelderfgoed is.

Begin vorige eeuw brengen galeries in New York en Parijs tribale kunst. Dat beïnvloedt de westerse kunstenaars fundamenteel. In 1984 maakt het Museum of Modern Art in New York de tentoonstelling primitivism. In de catalogus vermeldt het MoMa dat 'de invloed van de traditionele sculpturen uit onder andere Afrika en Oceanië op westerse kunst van de 20ste eeuw laten zien welke vitaliteit er kan ontstaan door de interactie met andere culturen’ en ‘toen onze westerse ogen open gingen voor de schoonheid, kracht en subtiliteit van de tribale kunst werden kunstenaars daardoor geïnspireerd en beïnvloed en is de moderne kunst enorm verrijkt.’

22 november 2014

Vanmiddag om 14.15u neemt Alexander Pechtold op PAN Amsterdam het eerste exemplaar in ontvangst van een boek over een bijzondere Nederlandse privécollectie zilveren tabaksdozen uit de periode 1660-1800. Het wordt overhandigd door de auteur van het boek, John Endlich, antiquair gespecialiseerd in zilver en deelnemer aan PAN Amsterdam.

Morgen opent in de Rai in Amsterdam de 28ste editie van PAN Amsterdam, de eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design, voor het publiek. Onder het aanbod dit jaar zijn een 16e-eeuws houten beeld met een vraagprijs van € 950.000 en een zeldzaam 19e-eeuws bronzen hoofd uit Nigeria, maar ook hedendaagse kunst, design, fotografie, juwelen, antiek en schilderkunst van voor de Gouden Eeuw tot nu. De beurs duurt tot en met zondag 30 november.

Alexander Pechtold, bekend als fractievoorzitter van D66 in de Tweede Kamer, is als kunsthistoricus, verzamelaar en ex-veilingmeester een vaste bezoeker van PAN Amsterdam.

Al bijna 300 jaar worden tabaksdozen verzameld. Toch is er weinig gepubliceerd over deze objecten, die in de Republiek een belangrijke rol speelden in het sociale verkeer. De status van de eigenaar was af te lezen aan het materiaal waarvan een doos was gemaakt. Met een kostbare zilveren doos, gedreven, fraai gegraveerd of gecombineerd met andere materialen, kon je duidelijk maken dat je succes had. Kooplieden, kapiteins, landgoedeigenaren, schippers, gaven opdracht de mooiste combinatie te realiseren.

De titel van het boek luidt: Nederlandse zilveren tabaksdozen, 1660-1800, de Davis collectie. Het werd samengesteld door John Endlich en Marius van Dam en telt 128 pagina’s met 80 illustraties in kleur en zwart-wit. ISBN 978 94 6262 012 4. NUR 655.

21 november 2014

Aanstaande zondag opent de 28ste editie van PAN Amsterdam, de eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design, in de RAI in Amsterdam. Kenmerkend voor dit jaar is het aantal veelbelovende jonge handelaren en het vertrouwen in de Nederlandse kunstmarkt onder de deelnemers. Dat vertrouwen wordt onder meer weerspiegeld in het aanbod op de beurs dat bestaat uit zeldzame klassiekers en onorthodoxe verrassingen.

 

Rechts bij de entree van de beurs toont Salon Sanne Nies Tribal Art (Stand 4) een 19de-eeuws bronzen hoofd van een koningin-moeder uit Nigeria - Edo volk, hof van Benin. Aan de koningin-moeder wordt toegeschreven dat ze haar bovennatuurlijke krachten kan inzetten voor haar zoon, de koning. Een object als dit is maar zeer zelden te koop en daarom erg kostbaar.

 

 

Ook buitengewoon zeldzaam is de, uit één plaat aluminium gevouwen, stoel uit de jaren ’50 van Rietveld. Tot voor kort waren er van dit type slechts vier prototypes bekend. Recent bleek echter dat er nog twee exemplaren waren in een particuliere collectie. Het Centraal Museum in Utrecht kocht er een en de andere wordt op PAN te koop aangeboden door De Andere Tijd Modern Design 1900-1950 (Stand D4).

 

 

Bij Bruil & Brandsma Works of Art (Stand 28) kan de bezoeker een fenomenale Piëta van de Meester van Rabenden bewonderen met een vraagprijs van rond de € 950.000. Het lindehouten sculptuur, uit circa 1520, met originele polychromie, stelt de graflegging van Christus voor. Christus ligt over de knie van Maria, zijn arm wordt ondersteund door Johannes en zijn voeten liggen tegen de onderbenen van Maria Magdalena. Zelfs de haren van Christus, Johannes en Maria Magdalena zijn heel precies weergegeven. De emotie is af te lezen van de gezichten, bij Johannes lopen de tranen vanuit zijn ooghoeken over zijn wangen. De anatomie en proporties van Christus zijn voor de tijd buitengewoon kloppend. Al deze elementen maken de meester van Rabenden één van de beste beeldhouwers van zijn tijd.

 

 

Markante hedendaagse kunst is op PAN Amsterdam onder meer te vinden bij Hidde van Seggelen (Stand 110). De kunstenares Siobhán Hapaska kwam tijdens de opbouw van de beurs zelf haar Inquisitor uit 1997 installeren. Een man van wax op een Wassily stoel van Marcel Breuer met in zijn hand een luidspreker waaruit, wisselend in Latijn en Engels, een monoloog klinkt waarmee hij spijt lijkt te betuigen voor het kwaad en de intolerantie van de Inquisitie. In Museum Boijmans van Beuningen loopt op dit moment een tentoonstelling van deze kunstenares.

 

 

Andere opvallende figuren zijn de groteske siliconen personages van Virgilius Moldovan bij ZERP Galerie (Stand 133). Bijvoorbeeld de meer dan levensgrote worstelende tweeling uit 2011 met een vraagprijs van € 74.000. Flatland Gallery (Stand 106) toont nieuw werk van Ruud van Empel waarmee hij een nieuw thema aan zijn oeuvre toevoegt; fotostillevens van voedsel. Bijvoorbeeld, in een editie van 5 (+ 2 AP), Still Life-Meat, een archival pigment print van 70 x 100 cm in een houten lijst.

 

 

Een van de nieuwe kunsthandelaren op de beurs dit jaar is Mark Smit Kunsthandel (Stand 57), gespecialiseerd in schilderijen uit de 19e en 20e eeuw. Hij brengt een pastel van een jonge dame in een theaterloge door Antoon van Welie (1866-1956) met een vraagprijs van € 59.000. Antoon van Welie was in zijn tijd dé portrettist van de Europese elite. Hij portretteerde drie opeenvolgende pausen in levende lijve, diva’s en dandy’s, de internationale adel, actrices en staatslieden. Deze pastel maakte hij op het hoogtepunt van zijn roem. Dames waren ook een geliefd onderwerp van de Amsterdamse Impressionist Isaac Israels (1865-1934). In Parijs schilderde hij Portret van Mademoiselle Maxa, olieverf op doek, 100 x 60 cm. Nu te koop op PAN Amsterdam bij Kunstgalerij Albricht (Stand 140).

p>Traditiegetrouw is er ook schilderkunst uit de 17e- en 18e eeuw te vinden op de beurs. Bijvoorbeeld bij Douwes Fine Art (Stand 91), Dr. A. Wieg Fine Art (Stand 40), Floris van Wanroij Fine Art (Stand 61) en Kunsthandel P. de Boer (Stand 1). De laatste biedt onder meer een schilderij van de jong overleden Abraham van Beerstraten (1643 – 1665) aan. Het olieverfschilderij op doek, 91 x 127 cm, stelt een winterlandschap voor met schaatsers voor een kasteel. In dezelfde stand is - ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan van de Stichting P. en N. de Boer - een van de twee stadsgezichten van Amsterdam te zien die Vincent van Gogh ooit schilderde. In een brief aan zijn broer Theo heeft hij het ontstaan van het werk beschreven.

 

 

< br />

Meer stadsgezichten van Amsterdam zijn te vinden bij Kunstzalen A. Vecht (Stand 25), in de aan dit onderwerp gewijde verkooptentoonstelling. Topstuk van deze verzameling is Gezicht op ’t Singel te Amsterdam van George Hendrik Breitner (1857-1923), olieverf op doek, 76,2 x 103 cm dat in 1957-1985 ook al in het Stedelijk Museum te zien was. Ook Kunsthandel Peter Pappot (Stand 45) brengt een schilderij van George Hendrik Breitner, Korte Prinsengracht hoek Brouwersgracht, en Hein A.M. Klaver Kunsthandel (Stand 63a) een tekening in zwart krijt, Bouwput met heistellingen bij W.G. terrein (Wilhelmina Gasthuis ) uit 1891, 43 x 57 cm. Patrick Hughes (geb. 1939), vertegenwoordigd op PAN door Axel Pairon gallery (Stand 138), geeft met Waterways letterlijk een nieuw perspectief op Amsterdam. Dit werk bestaat, typerend voor deze kunstenaar, uit een constructie van karton met daarop olieverf en een fotocollage die zorgt voor een vervreemdend optisch bedrog.

 

De verrassing bij Emiel Aardewerk was groot toen hij een zilveren theebus uit 1719 ontdekte van Johannes van der Lely. Lange tijd is het door misinterpretatie van de zilverkeuren aan een andere zilversmid toegeschreven geweest. Het is een belangrijke aanvulling op het oeuvre van Johannes van der Lely en nu te koop bij A. Aardewerk Antiquair Juwelier BV (Stand 150) op PAN Amsterdam. In de stand daarnaast bij GUDE & Meis Antieke Klokken (stand 155) hangt een karakteristieke Louis XV cartel klok in vuurverguld brons gesigneerd door Jean-Baptiste Du Tertre. De klok is gemaakt in 1745 in Parijs. Van enkele jaren later is het Delfts aardewerken scheerbekken uit circa 1760-1775 dat te koop is bij Salomon Stodel Antiquités (Stand 10). Het komt uit de collectie van een van de allereerste verzamelaars van Delfts Aardewerk, Baron de la Villestreux.

 

De groep Vrij Beelden ontstond na de Tweede Wereldoorlog in 1946. Het werd de tegenhanger van de internationale avant-garde beweging Cobra (1948-1951). Net als bij deze beweging werd ook hier de figuratieve kunst losgelaten om plaats te maken voor de abstractie, de zuivere schoonheid van kleur en geometrische figuren.

Vrij Beelden bestond uit een revolutionaire groep kunstenaars die het abstracte element in de schilderkunst als gemeenschappelijke prioriteit erkende. Een vrijheid los van de natuur, niet meer gebonden zijn aan enige naturalistische voorstelling of optische werkelijkheid. Het was een nieuwe ontwikkeling in een bevrijde samenleving. Tot de groep behoorden onder andere Willy Boers, Frieda Hunziker, Willem Hussem, Piet Ouborg, Ger Gerrits, Jan Roëde, Wim Sinemus, Friedrich Vordemberge Gildewart en André van der Vossen.

Als gevolg van interne tegenstellingen vormt Willy Broers (1905-1978) in 1950 een nieuwe groep: Creatie. De groep Creatie streefde naar nog meer absolute abstractie. Ook Eugene Brands, Dolf Breetvelt en Ger Gerrits maakten deel uit van de groep. In maart 1954 viel Creatie uiteen en werd de groep opgeheven. Veel leden trokken tussen 1945 en 1955 naar Parijs en ontmoetten daar schilders uit Rusland, Italië en Frankrijk. Deze internationale groep kunstenaars werd later bekend onder de naam Nouvelle école de Paris. 

Afbeelding links: Wim Sinemus (Amsterdam 1903-1987 Den Haag), Bevrijding, 1945
Afbeelding rechts: Willy Boers (Amsterdam 1905-1978), Compositie, 1960

Je zou verwachten dat als een gevierd architect en bekend ontwerper bijna een halve eeuw actief is geweest, er wat meer van zijn werk voorhanden zou zijn dan bij Gerrit Rietveld (1888–1964) het geval is. De verklaring is simpel en opmerkelijk tegelijkertijd: Rietveld’s meubels zijn nooit in grote oplages gemaakt.

Dat is op zichzelf niet vreemd, want zijn clientèle behoorde vaak tot een kleine welgestelde culturele elite waarvoor de meubels op bestelling met de hand gemaakt werden. Toch is het wel opmerkelijk, want Gerrit Rietveld was een voorstander van het goedkoop machinaal fabriceren van huizen en meubels om zo iedereen te kunnen laten profiteren van de nieuwe architectuur en moderne vormgeving. Hij experimenteerde eindeloos om tot een goed machinaal te maken meubel te komen.

Een belangrijke stap in de richting van serieproductie is de samenwerking met het Amsterdamse warenhuis Metz&Co begin jaren dertig, waar zijn meubels uit voorraad op de meubelafdeling verkocht werden. De verkochte aantallen bleven echter klein en een groot deel van de productie werd nog steeds handmatig gedaan. Het is Rietveld niet gelukt een industriële partij te vinden die zijn meubels op grote schaal zou gaan produceren. Hij kwam het dichtst bij deze lang gekoesterde wens in samenwerking met zijn zoon Wim. In 1956 ontwikkelden vader en zoon 'De Mondial', een stoel van staal en aluminium voor in het Nederlandse paviljoen op de wereldtentoonstelling van 1958 in Brussel. Meubelfabriek Gispen produceerde 'De Mondial', maar omdat er niet meer dan circa 250 stuks zijn gemaakt, is zelfs deze “industriële Rietveld” ook een exclusief en begerenswaardig collector's item geworden.

De samenwerking met zijn zoon Wim begonnen al tijdens de Tweede Wereldoorlog toen zij samen het prototype voor een uit één plaat gevouwen fauteuil maakten. Van deze gevouwen meubels waren vier handgemaakte aluminium fauteuils bekend, totdat in 2010 het Centraal Museum in Utrecht werd benaderd door iemand die twee tot dan toe nog onbekende hoge uitvoeringen van de aluminium stoel in zijn bezit had. Opvallend is dat deze twee identieke hoge armstoelen meer kenmerken dragen van een machinale productie. Het Centraal Museum besluit in 2012 één van de twee stoelen aan te kopen. Het andere exemplaar, hier op de foto, wordt nu op de PAN getoond.

Eerst was er art nouveau (1880-1914), nieuwe kunst die zich afzette tegen de toenmalige kunststromingen en vernieuwend was doordat zij de natuur als voorbeeld nam.

Een voorbeeld hiervan is de Daum vaas met de paddenstoelen gemaakt in 1907 in Nancy, door Daum-Nancy. De paddenstoelen zijn natuurgetrouw weergegeven met oog voor detail en nog belangrijker: alle details kloppen!

In de art deco periode (1920-1939) wordt hetzelfde onderwerp heel anders afgebeeld en gaat het meer om de kleur en de vormgeving, zie als voorbeeld de Schneider vaas met de paddenstoelen uit 1923-1926. De paddenstoelen zijn gestileerd weergegeven en vullen het vlak van de vaas, terwijl zij de werkelijkheid (de grootte en vorm) geweld aan doen.

Art deco wordt vaak gekenmerkt door rijke kleuren, geometrische figuren, zigzaglijnen, en gestileerde vormen, terwijl art nouveau wordt gekenmerkt door uitbundig gebruik van golvende lijnen en asymmetrie. Verder is een belangrijk kenmerk van art deco de omarming van technologie. Dit is in het kort het verschil tussen art nouveau en art deco, dus art nouveau is meer natuurgetrouw en art deco is strakker en het belangrijkste is vormgeving.

21 oktober 2014

Dit jaar is er een speciale avondopenstelling op PAN Amsterdam. Op dinsdag 25 november is de beurs tot 21:00u geopend. Dat stelt u in de gelegenheid de beurs ook nu uw werk te bezoeken.

Verder is het dagelijks na 17:00u Happy Hour op de beurs. Voor €15.- inclusief twee drankjes krijgt u tot de beurs.

Bekijk hier de openingstijden.

 

20 oktober 2014

Van 23 tot en met 30 november 2014 vindt in de RAI de 28e editie van PAN Amsterdam plaats, de eigentijdse beurs voor kunst, antiek en design. Ook dit jaar is er weer genoeg te bekijken en te ontdekken op deze jaarlijkse ontmoetingsplek voor liefhebbers van kunst uit alle tijden. Meer dan 120 kunsthandelaren, antiquairs en galeristen maken zich op om de bezoekers te verrassen en te verleiden met bijzondere objecten. Zoals gebruikelijk wordt het gehele aanbod van PAN Amsterdam van te voren gekeurd op kwaliteit, echtheid en conditie door ruim 75 experts.

Het campagnebeeld van dit jaar is Roller Man van Stéphane Halleux (geb. 1972). Roller Man is een figuur die is samengesteld uit diverse opvallende onderdelen zoals een ventilator en skates. De kenmerkende, tot de verbeelding sprekende creaties van Stéphane Halleux waren het onderwerp en de hoofdrolspelers in de Oscar winnende korte film ‘Mr Hublot’ (maart 2014, Academy Award for Animated Short Film). Halleux wordt op PAN Amsterdam vertegenwoordigd door Absolute Art Gallery uit België.
 

PAN deelnemer Dr. Lennart Booij, Fine Art – Rare Items promoveerde vorig jaar op René Lalique (1860-1945). Dit jaar brengt hij van deze Franse edelsmid en glaskunstenaar onder andere een met perslucht geblazen goudgele vaas mee, gedecoreerd met Japanse siervissen.

 

Een bezoek aan de stand van De Backker Medieval Art/Art@Life is bij vele bezoekers een absolute must door de mystieke en eigentijdse manier waarop deze deelnemer middeleeuwse kunst presenteert. Dit jaar gaat de Belgische deelnemer nog een stap verder door in een grotere stand middeleeuwse stukken af te wisselen met hedendaagse sculpturen. Zij nemen bijvoorbeeld een Longobardisch (Zuid-Italiaans) reliëf uit de zesde eeuw mee en een stalen sculptuur van Olivier de Coux (geb. 1968) uit 2009.

 

 

Kunsthandel Madelon Eekels, gespecialiseerd in 20ste-eeuwse schilderkunst, biedt een schilderij van de Nederlandse schilder Willy Boers (1905–1978) te koop aan. Boers speelde een centrale rol bij de vorming van twee abstracte naoorlogse kunstenaarsgroepen: Vrij Beelden (1946) en Creatie (1950).

 

 

Bij PAN deelnemer Jaski Gallery, die hedendaagse kunst en Cobra vertegenwoordigt, is een schilderij van Hugo Claus (1929-2008) te bezichtigen. De Vlaming is beroemd als schrijver en dichter, maar hij was als schilder ook lid van de Cobragroep.

 

 

Galerie Rob Koudijs, gespecialiseerd in hedendaagse sieraden, neemt collier Black Coral, mee. Een zwart collier gemaakt van appelhout en zilver, van de Fin Terhi Tolvanen (geb. 1968). Het sieraad bevindt zich op het raakvlak van toegepaste en vrije beeldende kunst, zoals alle sieraden die de galerie op de beurs aanbiedt.

 

 

Een foto van Damien Hirst is te bezichtigen in de stand van Kahmann Gallery, gespecialiseerd in fotografie. De Amerikaanse fotograaf Frank W. Ockenfels III (geb. 1960) maakte de foto. Ockenfels heeft vele beroemdheden, waaronder Barack Obama, George Clooney, Kurt Cobain en David Bowie voor zijn lens gehad. Verder maakte Ockenfels muziekvideo’s, commercials, posters en advertenties van films en series als Breaking Bad en Mad Men.

 

Tribal art deelnemer Visser Gallery uit België, neemt een houten voorouderfiguur uit Yipwon, Papua Nieuw Guinea mee. Het figuur is 2.65m hoog en komt uit de vroege twintigste eeuw.

 

Bij Fontijn Antiek is een handgekleurde aardglobe uit 1848 te koop. De globe, 57,5 cm hoog en een diameter van 45,7 cm, is voorzien van ontelbare vermeldingen betreffende inwonersaantallen, data van ontdekkingen, schipbreuken en andere wetenswaardigheden zoals ‘Inhabited by Negroes said to be Cannibals’. Alaska wordt nog aangeduid als ‘Russian America’ en de noordwestkust van Australië als ‘New Holland’.

 

 

Ook in het designpaviljoen is van alles te ontdekken. PAN deelnemer Wonderwood uit Amsterdam toont bijvoorbeeld een set designmeubels bestaande uit een sofa, twee stoelen en een salontafel van de Oostenrijks/Duitse interior designer Herta-Maria Witzemann (1918-1999).

 

 

Deelnemer Ariëns Kappers Masterprints laat een gravure uit omstreeks 1681 van Pieter Corneliszoon Hooft zien, klassiek afgebeeld als buste en met lauwerkrans. De gravure is gemaakt door zilversmid Jan Lutma. Hij gebruikte zijn ponsoen, een soort drevel voor goudsmeden, als gereedschap om toon aan te brengen en een tekenachtige structuur te krijgen. De techniek die Lutma gebruikte werd verder nauwelijks toegepast.

 

 

Na een jaar afwezigheid is Nouvelles Images weer terug op PAN Amsterdam en brengt onder andere ‘Waterval met roze rots’ mee van Hans van Hoek (geb. 1947). Werken van deze kunstenaar bevinden zich onder andere in de collectie van het Stedelijk Museum in Amsterdam en in de collectie van de hoofdsponsor van de beurs: Van Lanschot.

 

Drinkspelletjes tijdens diners bestaan al sinds de middeleeuwen. Fopkannen echter zijn dé ultieme gangmaker op ieder feest. Als je de opengewerkte hals van de fopkan goed bekijkt, zie je dat het nooit de bedoeling is geweest om eruit te schenken: een nietsvermoedende drinker heeft al snel de inhoud van de kan over zijn kleren als hij de vloeistof probeert uit te schenken. Als de drinker dan ook nog eens aangeschoten was, ging hij nog eerder in de fout. Het plezier dat bij de medestanders werd opgewekt, kan dan ook levendig worden ingebeeld.

De fopkan was al bekend sinds de zestiende eeuw in het Duitse Westerwald en in de 17de eeuw zien we de fopkan ook als Delfts aardewerk opduiken. Later kende het ook zijn populariteit in andere Europese landen. Zo werd het in Engeland aangeduid met ‘puzzle jug’. Ook werden er porseleinen fopkannen gemaakt. De fopkannen werden naar Europees voorbeeld tijdens de Kangxi period (1662-1722) in China besteld.

En dit is dan het geheim: de bovenrand en het oor zijn hol en vormen een buisje (zoals een rietje) naar de onderkant van de kan. Als je één van de tuiten aan je mond zet en de andere tuitjes – en een geheim gaatje – dicht houdt, kan je de vloeistof uit de kan zónder te brassen opzuigen. Vandaar dat deze kannen in de 17e en 18e eeuw ook wel ‚suijgkannen’ werden genoemd.

De Ploeg is een kunstenaarscollectief dat in 1918 in de stad Groningen werd opgericht. De leden zijn vooral kunstschilders, maar ook musici en literatoren zijn lid geweest van de Groninger Kunstkring De Ploeg.

De kunstenaars van De Ploeg schilderden met bijzondere schilderstechnieken. Van 2002 tot aan 2007 voerde de toenmalige conservator van het Groninger Museum, Han Steenbruggen, onderzoek uit naar deze technieken. Zijn onderzoek toonde definitief aan dat kunstenaars als Jan Wiegers, Jan Altink, Johan Dijkstra, George Martens in navolging van de grote Duiste expressionist Ernst Ludwig Kirchner in de jaren twintig gebruik maakten van zogenaamde wasverven. Zij verkregen deze verf door olieverf uit de tube te vermengen met een medium van autobenzine en daarin opgeloste bijenwas. Deze betrekkelijk vloeibare verfsoort bleek uitermate geschikt om met volle vaart te schilderen; de verf liet zich goed in brede gebaren uitstrijken, droogde snel en gaf een egale, matte verfhuid. In Nederland waren de kunstenaars van De Ploeg de enigen die van deze zelf vervaardigde verven gebruik maakten.

Het onderzoek over de wasverfschilderkunst van Kirchner en Ploegkunstenaars werd in 2007 gepubliceerd (Han Steenbruggen,Techniek om Expressie – Het Groninger expressionisme en het schilderen met washoudende olieverven, Groningen 2007).

Afbeelding: Graubundner Meisje van Jan Wiegers (1920 - 1921)

Hearts & Arrows (H&A) diamanten zijn perfect geslepen diamanten. Wanneer zij met een speciale kijker worden bekeken, zijn er acht hartjes vanaf de onderkant (paviljoenzijde) en acht pijlen vanaf de bovenkant (kroonzijde) waarneembaar. Deze diamanten zijn ongeëvenaard in schoonheid, precisie en de perfectie van het slijpsel. H&A diamanten beschikken over een fenomenale schittering, waardoor ze groter en witter lijken dan andere diamanten van dezelfde grootte. Het Hearts & Arrows patroon is alleen zichtbaar in briljanten met specifieke proporties en symmetrie. Wanneer deze in harmonie zijn is het resultaat adembenemend.

De oorsprong van Hearts & Arrows ligt in Japan, waar dit slijpsel bij toeval werd ontdekt. In 1988 patenteerde Kinsaku Yamashita een kijker waarmee het specifieke H&A patroon kan worden waargenomen. Deze kijker was eerder ontworpen om de verkoop van de EightStar of Apollo 8 diamanten te ondersteunen. Yamashita registreerde bovendien de term Hearts & Arrows. 

Slechts een klein percentage van alle diamanten dat vandaag de dag wordt gemaakt, minder dan 1%, valt onder de Heart & Arrow geslepen diamanten. Een echte Heart & Arrow geslepen diamant vergt wel vier keer meer tijd om te slijpen en te polijsten vergeleken met een normale briljant geslepen diamant. 

 

Romantiek is een stroming die aan het einde van de 18e eeuw ontstaat als reactie op de snel optrekkende industriële ontwikkelingen en groeiende verstedelijking. Kunstenaars hebben behoefte aan meer gevoel in hun werk, niet alleen in de schilderkunst maar ook in muziek en literatuur. Ze zetten zich af tegen de strakke regels en de koele afstandelijkheid van het dan heersende classicisme. Gevoel en verbeelding zijn de belangrijkste elementen uit de Romantiek. De Natuur is de grootste bron van inspiratie. Het gaat hierbij niet om het weergeven van de werkelijkheid hoewel de stijl realistisch is, maar om het creëren van een zeer persoonlijk emotioneel beeld. In Nederland is de Romantische stroming minder uitbundig dan in bijvoorbeeld  Duitsland. Oosterbeek, gelegen tussen de Rijn, de uitgestrekte Veluwe en de bossen net over de grens, wordt een belangrijk kunstenaarsdorp en een bron van inspiratie. Daarnaast grijpen een aantal kunstenaars terug naar klassieke Nederlandse thema’s uit de 17e eeuw als schaatstaferelen en stads- en zeegezichten. Niet om te kopiëren uit de geschiedenis maar om een nieuw gevoel op te roepen met bekende onderwerpen. Rond 1870 loopt de Romantiek ten einde. Belangrijke Nederlandse Romantische schilders zijn o.a. Cornelis Springer, Abraham Hulk, Barend Cornelis Koekkoek, Hermanus Koekkoek, Jan Jacob Spohler, Wouterus Verschuur.

De schilderstijl van deze kunstenaar noemen we realistisch, omdat zijn schilderijen naar de werkelijkheid zijn geschilderd en hedendaags omdat het om een nog levende en/of na 1945 geboren kunstenaar gaat.

Omdat Sparnaay zijn onderwerp heel erg uitvergroot en in close-up onder de aandacht brengt, krijgt hij een extra naam toegevoegd: we noemen hem niet alleen een hedendaags realistisch schilder, maar tevens een megarealistisch schilder. Hij is een schilder van deze tijd, van nu. Een ultramodern kunstenaar die gewone alledaagse onderwerpen schildert in een volstrekt nieuwe stijl. Zijn schilderijen laten naast een nieuwe beeldtaal ook humor zien. Daarnaast is het ook verrassend en verontrustend, want hoe krijgt hij het toch voor elkaar? Zijn schilderijen lijken wel foto’s, zo glad is het oppervlak en je ziet haast niet dat het in lagen is geschilderd. Er is op dit moment dan ook niemand die het hem op deze manier na doet. Sparnaay's megarealistische Patat is technisch vakkundig en traditioneel geschilderd. Het is monumentaal en theatraal met een mysterieus tintje.

Ruyi ( ru 如 yi 意) kan vrij vertaald worden als ‘zoals je hart wenst’. Een ruyi is een bekend object in de Chinese cultuur. Volgens bijgeloof brengt de ruyi zijn bezitter geluk en zegen. Het is ook een symbool voor macht zoals een scepter in de Europese cultuur. Ruyi's bestaan meestal uit een wolk-, hart- of zwamvormige kop en een s-vormige steel. De ruyi kan gemaakt zijn van verschillende soorten materialen. Het Palace Museum (Beijing) heeft er wel 3.000 in haar collectie, gemaakt van allerlei materialen zoals goud, emaille, lakwerk, kristal, jade, ijzer en hout. Ze zijn eenvoudig of rijkelijk gedecoreerd met edelstenen.

Deze scepter vorm vindt zijn oorsprong in India, waar de ruyi gebruikt werd als ceremoniële scepter. In de Han dynastie (206 v. chr.-220 n.chr) duikt deze vorm in China op als een soort ‘praatstok’ bij formele bijeenkomsten van de Chinese intelligentsia. Gaandeweg werd de Ruyi ook steeds vaker geassocieerd met politieke macht. Het bleef vele eeuwen zowel een embleem van macht als een instrument van discours.

Gedurende de Qing dynastie (1644–1912)  waren deze scepters luxueuze symbolen van politieke macht en hierdoor zeer geliefde geschenken van (en voor) de Chinese Keizers voor het toewensen van voorspoed, geluk en positieve krachten. In de Chinese religies worden hogere machten soms afgebeeld met een ruyi in de hand - het is dan een soort toverstokje. De godheid Guanyin wordt regelmatig afgebeeld met een ruyi in de hand.

Meubelen zijn op allerlei manieren te decoreren. Met de hand beschilderen bijvoorbeeld, versieren met houtsnijwerk of voorzien van een beschildering in lak. Een andere mogelijkheid is fineren. Hierbij wordt het meubel opgelegd (beplakt) met een flinterdun laagje hout, fineer genoemd. Het mooist zijn exotische houtsoorten vanwege de tekening in het hout en de verschillende tinten.
Een luxueuze wijze van verfraaien met fineer die in de 17de, maar nog meer in de 18de eeuw toepassing vond is marqueterie. Losse uitgezaagde stukjes fineer worden als mozaïek tot een patroon of voorstelling gelegd. Van geometrische patronen met steeds dezelfde figuren als kubus of ruit, tot ingewikkelde vlecht- en wentelmotieven en uitwaaierende sterren. Of de marqueteur ‘schildert in hout’ afbeeldingen met bloemen, boeketten met insecten en vogels, medaillons, guirlandes, mensfiguurtjes en hele landschappen.
Mogelijkheden te over en door het combineren van verschillende houtsoorten zijn de effecten legio. Soms werd met verf een kleuraccent toegevoegd. Kostelijk om te zien en kostbaar. Ook kan paarlemoer worden gebruikt en ivoor, zelfs stro is gebruikt voor fantasievolle decoraties. De Franse meubelmaker André-Charles Boulle is beroemd om zijn marqueterie van schildpad met messing en tin. In de Nederlandse meubelkunst van de 18de eeuw blonken de virtuozen Matthijs Horrix en Jan van Mekeren uit. Marqueterie zie je toegepast op grote meubelen als commodes en kabinetten, maar ook kleine tafels, kistjes en dienbladen werden ermee versierd. Een techniek die tot vandaag toe toepassing vindt.

De behoefte om belangrijke gebeurtenissen, periodes of personen te markeren en te herdenken is ongeveer zo oud als de mensheid. We noemen dit commemorative art ofwel gedachtenis- of herdenkingskunst. Soms komt het initiatief van de kunstenaar maar meestal wordt dergelijke kunst in opdracht gemaakt. Denk hierbij aan een  oorlogsmonument of een beeld van de oprichter in de hal van een bedrijf. Het is een aloude traditie in Nederland om ter ere van een troonswisseling of bij de geboorte van een troonopvolger een koningsboom met een sierhek te plaatsen. De Stichting Nationale Boomfeestdag en de Koninklijke Bond van Oranjeverenigingen zijn initiatiefnemers van het project ‘Koningsbomen’. In het diepste geheim werkte kunstenaar Margot Berkman afgelopen jaren aan een bijzonder beeld voor de troonswisseling: ‘Toen ik werd gevraagd een ontwerp te leveren was het meteen duidelijk dat ik een sierhek wilde maken met historische verwijzingen naar ons Koningshuis. Ik liet mij inspireren door de Oranjesymboliek van objecten in de collecties van Paleis Het Loo en het Rijksmuseum.’ In het ontwerp van Margot Berkman zien we de oranjeboom. Al sinds het ontstaan van het Huis van Oranje symbool voor haar standvastigheid of onsterfelijkheid en verbondenheid. Vier oranjebomen zijn door middel van koorden verbonden aan vier rijk gedecoreerde  scepters, het symbool van het koningschap.  Het sierhek is een blijvend kunstwerk in elke gemeente en een symbolische herinnering aan deze gedenkwaardige dag.

Interactieve kunst incorporeert invloeden van verschillende kunststromingen en experimenten met kunst en technologie. In de jaren ’70 zochten kunstenaars naar nieuwe mogelijkheden om met hun publiek te communiceren. Gedurende deze jaren ontwikkelde Fluxus performances die kunst en muziek combineerden. Het doel was om kunst te verbinden met het dagelijks leven. Het duurde niet lang voordat andere kunstenaars zoals John Cage en Nam June Paik experimenteerden met zogenoemde happenings. De Dadaïsten waren op hun beurt geïntrigeerd door deze kunstvorm omdat het publiek direct in contact kwam met kunst, maar ook een actieve rol van de beschouwer vereiste. De rol van de beschouwer ontwikkelde zich van passief tot actief. Op een bepaald moment in de jaren ’70 moesten kunstenaars onder ogen zien dat performances geen blijvende herinnering achterlieten. Vanaf dit moment werden er video-opnames gemaakt. Videokunst, gebruikt voor documentatie, ontwikkelde zich snel tot een onafhankelijke kunstvorm. Op hetzelfde moment vonden er experimenten met computers plaats. Interactieve kunst kan gezien worden als resultaat van de bovengenoemde tradities door de dominante rol die technologie speelt, de actieve bijdrage van de beschouwer en het verlangen om de grenzen te doorbreken tussen het leven en de kunst. Sinds de ontwikkeling en integratie van computers en technologie in het dagelijks leven, zijn kunstenaars gaan experimenteren met verschillende media in kunstwerken. Interactieve kunst zet technologie in, om direct te kunnen communiceren met de beschouwer en een actieve participatie uit te lokken. Creëren wordt niet langer gezien als de innerlijke beleving en expressie van de kunstenaars, maar tevens als resultaat van de samenwerking tussen de kunstenaar en de beschouwer.

Het is nu haast niet meer voor te stellen hoe radicaal modern de eerste buismeubelen waren bij hun introductie in de tweede helft van de jaren twintig. Met name de achterpootloze stoel was een sensatie; het idee van het ‘zitten op lucht’ deed veel mensen aarzelen om plaats te nemen. De Nederlandse architect Mart Stam wordt doorgaans beschouwd als de uitvinder van de achterpootloze buisstoel. De eerste versie van deze stoel toonde hij rond 1926: een primitief geval met een frame van gaspijp en verbindingsstukken. Stam’s Duitse collega Ludwig Mies van der Rohe vond de stoel van Stam lelijk en hoekig, maar hij zag onmiddellijk het potentieel van het idee. Mies van der Rohe gebruikte voor zijn stoel stevige, dikke buis en gaf het frame een sierlijke curve aan de voorzijde. Dit gaf de stoel niet alleen een comfortabele vering maar ook een elegant en klassiek uiterlijk. In combinatie met een gevlochten rotan zitting en een zachtglanzend vernikkeld frame maakte Mies van der Rohe de buisstoel als het ware salonfähig. De stoel werd dan ook enthousiast ontvangen bij zijn introductie op de ‘Weissenhof’ tentoonstelling in Stuttgart in 1927, al bleef het buismeubilair grotendeels voorbehouden aan een welgesteld en avant-gardistisch ingesteld publiek. In 1933 kocht je een eenvoudige houten Thonet stoel voor rond de acht gulden, voor een verchroomde buisfauteuil van Gispen betaalde je achttien gulden. De Weissenhof stoel van Mies van der Rohe kostte meer dan het dubbele; het maandloon van een arbeider in die tijd. In de loop van de jaren dertig raakte het stalenbuis meubilair langzamerhand meer ingeburgerd , zowel in kantoren als in de huiskamer, om eigenlijk nooit meer te verdwijnen. Op het designpaviljoen zijn, naast de Weissenhof stoel, onder meer buisstoelen te vinden naar ontwerp van W.H. Gispen, S. van Ravesteyn, J.J.P. Oud en P. Schuitema.

Monteith is de Engelse benaming voor een koeler, die vanaf het einde van de 17de eeuw gebruikt werd om glazen te spoelen en te koelen. Dit type koeler wordt gekenmerkt door de geschulpte rand, zodat het glas aan de voet in de uitsparing gehangen kan worden. De koeler werd gevuld met ijswater en de bedienden serveerden op verzoek de wijn aan tafel in een schoon gespoeld en gekoeld glas. Monteiths werden vervaardigd in verschillende materialen, zo ook in het edele zilver. Naar een flamboyante Schot, Monteith geheten, zou rond 1680 gerefereerd zijn bij de naamgeving van dit type koeler. Immers de randen van de jas van deze heer waren net zo geschulpt als de rand van de koeler, zo werd beweerd. Ook in de 18de en 19de eeuw werden deze koelers vervaardigd. Uiteindelijk raakten ze in onbruik door gewijzigde omstandigheden, de veranderde tafelcultuur, waarbij glaswerk vooraf op de tafel geplaatst werd en de beschikbaarheid van stromend water. Om over het afnemen van het aantal bediendes maar helemaal niet te spreken.....!

In surrealistische kunst wordt het verstand uitgeschakeld en de fantasie de vrije loop gelaten. Het resultaat: schilderijen, beelden met de vreemdste objecten, vormen en patronen. Het surrealisme is sterk beïnvloed door de ideeën van Sigmund Freud. Freud hield zich bezig met het verschil tussen het bewuste en het onbewuste.

In je onbewuste zitten al je dromen, verlangens, angsten. Zoals het woord ‘onbewust’ al aangeeft, ben je je vaak niet eens bewust van al die gevoelens. De surrealisten waren heel nieuwsgierig wat er allemaal naar boven komt als je de rede, het verstand uitschakelt. Wat voor beeldend werk maak je als je helemaal geen regels hebt waaraan je je hoeft te houden. Als je zelf geen controle meer hebt. Schrijver en kunstenaar André Breton schreef in 1924 een manifest waarin hij uitlegt wat het surrealisme inhoudt; beeldende kunst, literatuur, film, alles kon. Voor hem is belangrijk dat je je geweten uitschakelt. De regels van de maatschappij aan je laars lapt, want die zijn ook door het verstand gemaakt. Bekende representanten zijn bijvoorbeeld Miró, Dali, Magritte, Delvaux, Moesman, Kahlo. Ook al heeft het surrealisme als vastomlijnde, artistieke beweging niet lang bestaan, de invloed ervan is uit de hedendaagse kunst niet meer weg te denken. Kijk bijvoorbeeld eens naar het werk van George Condo, Ossip, Lucebert, Vittorio Roerade, Berlinde de Bruyckere.

“Widespread state control over art and culture has left no room for freedom of expression in the country. For more than 60 years, anyone with a dissenting opinion has been suppressed. Chinese art is merely a product: it avoids any meaningful engagement. There is no larger context. Its only purpose is to charm viewers with its ambiguity.”

Deze felle kritiek op de Chinese overheid én de hedendaagse Chinese kunst is afkomstig van kunstenaar, curator en architect Ai Weiwei in de Guardian van 10 september jl. Het artikel, gepubliceerd naar aanleiding van de opening van de tentoonstelling ‘Art of Change: New Directions from China’ in Londen, beargumenteert dat als gevolg van een autoritair regime waarin vrijheid ontbreekt, de Chinese kunst inhoud en creativiteit ontbeert.In ‘Art of Change’, maar ook in de tentoonstelling die de Koreaanse curator Yun Cheagab voor Canvas International Art en Nieuw Dakota maakte, blijkt het tegendeel. Een jonge generatie kunstenaars heeft zich losgemaakt van vraagstukken van de voorgaande. Deze generatie kunstenaars interesseert zich niet langer in vragen zoals ‘is het kapitalisme of socialisme?’, ‘is het revolutie of teloorgang?’ en ‘is het elitarisme of populisme?’. Het gaat om een generatie die de drie gangbare vormen van beeldende kunst in China achter zich hebben gelaten. Ze passen niet in de driedeling van traditionele kunst (kalligrafie en aquarellen), propagandakunst en cynisch realisme. Daarom worden ze veelal misgevat als ‘onvolwassen’ of ‘cynisch zonder een greintje serieusheid’.Desondanks heeft deze generatie binnen hun cynische persoonlijkheden een sterke maatschappelijke betrokkenheid. Ze manoeuvreert zich binnen de beperkingen van een  totalitair regime en bloeit door virtueel verzet in een vorm van sociale kritiek en zelfreflectie die hun voorgangers vreemd waren. Wellicht is er sprake van een nieuwe stroming die Yun Cheagab beschrijft als ‘Cynical Resistance’?

Het woord “icoon” is afgeleid van het Griekse woord “eikon”, dat beeld of beeltenis betekent. Iconen zijn religieuze objecten die een belangrijke functie hebben binnen de Oosterse Orthodoxe kerk. De orthodoxe kerk heeft drie openbaringen: de bijbel, de traditie en de iconen. Een icoon probeert de onzichtbare hemelse werkelijkheid zichtbaar te maken om ons een blik te verschaffen in de spirituele werkelijkheid. Iconen komen voor in de Griekse mediterrane wereld vanaf de vroege middeleeuwen, op de Balkan en in Rusland sinds de 9de en 10de eeuw en in enkele kleine gebieden in de Arabische wereld en in Ethiopië. De vervaardiging van iconen is gebonden aan traditionele regels, die te vinden zijn in de voorbeeldboeken, met daarin ook voorbeeldtekeningen.

De eerste iconen dateren uit de 5de en 6de eeuw; zij worden bewaard in het afgelegen klooster van de heilige Catharina in de Sinaï woestijn. Die vroege iconen zijn in de encaustische (pigment vermengd met heetgebrande was) traditie  vervaardigd. De iconen in de kunsthandel zijn meestal vervaardigd in eitempera (pigment vermengd met eigeel) op een houten paneel en meestal van een standaard formaat, bijv. 31 x 26 cm. (huisiconen). Deze iconen waren bestemd voor de privédevotie. Grote monumentale kerkiconen komen ook voor net als kleine formaten (onder andere als pelgrimssouvenir) en reisiconen.

Iconen zijn vervaardigd op dragers van verschillende materialen zoals hout, steen, mozaïek, metaal, textiel. Voorgesteld op iconen zijn naast Christus (de belangrijkste icoon) en de Moeder Gods ook andere heiligen, engelen, religieuze feesten en uiterst complexe door de mystiek geïnspireerde iconografieën. Kalendericonen komen ook voor, daarop is of een maand of het hele kerkelijke jaar afgebeeld.

Halverwege de 19e eeuw maakt een combinatie van technische vernieuwing en nieuwe filosofische  inzichten over het landschap dat kunstenaars naar buiten gaan om te schilderen, in de open lucht, “en- plein- air”.

De uitvinding van verf in knijpbare tubes in 1840 door de Amerikaan John Goffe Rand is voor de schilderkunst één van de grootst denkbare innovaties: lange houdbaarheid van de verf en grenzeloze mobiliteit zijn ineens mogelijk.  Hoewel kunstenaars al vanaf de 17 eeuw wel eens  buiten werkten, was dat  uitsluitend om te schetsten met potlood of inkt, wat later in het atelier in verf uitgewerkt kon worden.

Nieuwe  gedachten in de schilderkunst over de rol van het landschap doen vanuit Engeland hun intreden  rond 1800. De overweldigende natuur om ons heen moet in al haar facetten en momenten worden weergegeven. De mens  staat niet meer centraal hierin, het gaat om de sfeer die emoties doet oproepen zoals hier in het schilderij van Paul Gabriël, een plein-air schilder bij uitstek! De vliegende vogels geven het moment aan in dit rustige ogenblik op het water. De snelle licht- en weersomstandigheden vereisen  van de kunstenaars snel werken.  Het schilderen wordt spontaner om het effect van het ogenblik op het doek te vangen. De Impressionisten brengen deze kunstvorm met name tot grote hoogte.  Aan het einde van de 19e eeuw verliest het plein-air schilderen aan terrein.  Het zoeken naar nieuwe inzichten en inspiratie drijft de kunstenaar weer naar zijn atelier.

Tijd is een ongrijpbaar iets. Soms lijkt de tijd eindeloos te duren en soms gaat de tijd ineens razendsnel voorbij; we hebben al eeuwenlang de behoefte hier grip op te krijgen. In de Divina Commedia van Dante was er voor het eerst sprake van een klokkenraderwerk. Dat was rond 1200 AD. In de middeleeuwen werden er reeds prachtige klokken vervaardigd. In de 17 eeuw ontdekte de Hollander Christiaan Huygens de toepassing van de slinger in het uurwerk; een ware revolutie met de minuut als resultaat. Ineens konden we de tijd prachtig in stukjes delen. Dit was een geweldige impuls voor de klokkenmakers in West Europa. Met name Engeland trok dit gedurende enige decennia naar zich toe. Tompion en Knibb zijn de belangrijkste namen uit deze tijd. In de eerste helft van de 18 eeuw kwam het zwaartepunt van de klokkenindustrie in Parijs te liggen. Griekse en Romeinse goden en halfgoden maar ook moraliserende verhalen uit het Oude Testament zijn te vinden op de fraaie Franse pendules uit die tijd waar de symboliek vanaf straalt. De wijzerplaat van de hier afgebeelde klok met een afbeelding  van David en Abigaïl herinnert ons er bijvoorbeeld aan onze tijd met elkaar op aarde goed te gebruiken en een voorbeeld aan David en Abigaïl te nemen, memento mori (gedenk te sterven).

Netsuke waren gebruiksvoorwerpen in het oude Japan, de betekenis is zelfs bij de huidige Japanse jeugd in de vergetelheid geraakt. Hoe zit dat? De traditionele kleding in het oude Japan in de Edo-periode (1603-1868) bestond uit een kimono waarin men niets kon opbergen. Om toch iets mee te kunnen nemen werd het betreffende object bevestigd aan een koord dat tussen de heup en de ceintuur omhoog werd getrokken. Aan het vrije einde werd een contragewicht gehangen om te voorkomen dat het object weer naar beneden zou glijden. Dit contragewicht is een netsuke, of – in het Nederlands – gordelknoop. In eerste instantie werden stukjes hout, schelpen of kleine kalebassen als netsuke gebruikt. Later kwamen daar miniatuurbeeldjes voor in de plaats, vaak vervaardigd uit hout of ivoor. Er ontstond een gilde van artiesten die zich speciaal toelegden op het vervaardigen van netsuke. Zij putten hun artistieke inspiratie uit de talloze folkloristische verhalen en legenden die Japan rijk is.

Het hier afgebeelde 19e-eeuwse ivoren netsuke ratje heeft bijvoorbeeld welvaart en voorspoed als symbolische betekenis. Met name voor de heersende klasse werden de netsuke steeds fraaier en verfijnder en werden het objecten die de status van de drager uitstraalden. Zo zien we maar weer; pronkzucht is van alle tijden. Nadat in de Meiji periode (1868-1912) de traditionele Japanse kleding werd vervangen door Westerse kleding verdween ook de behoefte aan netsuke en werden het vooral verzamelobjecten voor buitenlanders.

Het woord “zilverkunst” staat niet in de dikke Van Dale. Zilverkunst is het woord dat nodig was om te duiden wat in de afgelopen twintig jaar op dit kunstgebied zichtbaar is geworden. Daarmee is een onderscheid gemaakt met “zilver-smeed-kunst”, die tot eind tachtiger jaren gerelateerd was aan gebruikszilver.
Binnen de opleiding voor zilversmeden werden in de jaren tachtig de contouren zichtbaar van een nieuw elan. In 1991 kwam dat in de vorm van projecten van Zilver in Beweging manifest naar buiten. Ook al schudden de zilversmeden de stoffige connotaties die met het zilver zo verbonden waren heftig van zich af, zij geneerden zich niet hun ambachtelijke disciplines in te zetten. Exposities volgden van wat men toen “Groot zilver” noemde. Kunstminnend publiek en publicerend Nederland begrepen dat hetgeen zich aftekende niets meer te maken had met een vragende markt en een responderend bedrijfsleven. Het ging om individuele artistieke expressie. Er werd daarom gezocht naar een nieuwe duiding van wat in beweging was gekomen. “Groot zilver” gaf onvoldoende aan wat er aan de hand was. Het werd “zilverkunst”. Dit artistieke pionierswerk werd het duidelijkst zichtbaar op PAN Amsterdam. Om te beginnen in 1994 bij Studio 925. Hedendaagse zilverkunst is inmiddels opgenomen in omvangrijke en vooraanstaande privé kunstcollecties. Ook internationale musea hebben hedendaagse zilverkunst aangekocht, waaronder het V&A in Londen.

De term ‘vintage’ is afkomstig uit de wijnterminologie en staat voor oude wijn van hoogwaardige kwaliteit. Deze specificaties kunnen ook op andere gebieden van toepassing zijn. In de modewereld is het al een bekend gegeven; het gaat dan om couture- of designeritems van 1920 tot 1980. Maar ook kan de term op juwelen van toepassing  zijn. Omdat de stijlperiodes voor juwelen tot aan de jaren ’50 al benoemd zijn, kan men vintage juwelen dateren van circa 1960 tot 1980. De laatste jaren is de interesse hiervoor enorm toegenomen. Deze juwelen zijn namelijk draagbaar, vlot en passen bij het huidige modebeeld. Goed voorbeeld hiervan zijn de ontwerpen van Hermès. Dit huis heeft een breed assortiment van luxe artikelen, waaronder juwelen, die allemaal bij elkaar te dragen zijn, waardoor één complete modieuze stijl ontstaat. Maar bijvoorbeeld ook het modehuis Gucci heeft unieke gouden juwelen ontworpen die nu erg gezocht zijn. De traditionele juweliershuizen hebben in de 2e helft van de 20ste eeuw externe ontwerpers aangesteld om naast hun traditionele juwelen een meer modieuze lijn te lanceren. Voor Cartier bijvoorbeeld Aldo Cipullo en Paloma Picasso voor Tiffany & Co.

Pre-Columbiaanse kunst is de kunst van de oude inheemse culturen van het Amerikaanse continent van voor de 'ontdekking' in 1492, door Cristobal Colon (Columbus). Zowel de culturen van voor circa 1492 in Noord-, Midden- en Zuid-Amerika vallen daaronder. Bedoeld wordt dat er nog geen Europese contacten en daardoor invloeden waren geweest. De meest bekende culturen zijn natuurlijk de Maya's, de Azteken en de Inca's. Dat waren beschavingen die nog bestonden toen Columbus en de vele andere ontdekkingsreizigers voet aan wal zetten. Wat overgebleven is voor onze bewondering en verbazing is vooral de vaak superbe grafkunst van veel vroegere culturen, die zelfs onbekend waren voor de Maya's, Azteken en Inca's, maar wel aan de grondslag van die latere culturen lagen. Dat waren op de eerste plaats de Olmeken en de culturen
van de westkust  van Mexico, de Chavin en Moche in Peru, Valdivia en Jama-Coaque in Ecuador en Tiahuanaco in Bolivia. Die formidabele grafkunst geeft aan hoezeer zij belang hechtten aan een leven na de dood.  De afbeeldingen in steen en klei, van mensen, goden en dieren vergezelden hen op hun weg naar Xibalba, de Onderwereld. Hoe belangrijker de overledene was gedurende zijn leven, des te belangrijker de grafkunst. De enorme variatie in stijl, vormgeving, materiaal en kleur werd mede bepaald door beschikbaarheid van de grondstoffen, de handel en de specifieke artisticiteit van de maker of maakster. Dat deze onbewust voort bouwden op de invloeden van andere en nog vroegere culturen, maakt het voor ons des mysterieuzer.

De schilders van de Haagse School waren tussen 1860 en 1890 in Den Haag actief, de naam kregen ze officieel in 1875. Ze specialiseerden zich in landschappen, waarbij de weergave van de sfeer en het licht een grote rol speelde. De schilderstijl was los en impressionistisch waarmee men afstand nam van de oude heersende Romantische schilderstraditie . Ook werd het  werken in aquarel populair. Iconen van deze schildersbeweging zijn o.a. Josef Israels, H.W.Mesdag, J.H.Weissenbruch. A.Mauve en de gebroeders Maris. Aan het eind van de 19de eeuw ontstond een jonge generatie kunstenaars in Amsterdam (Isaac Israels, G.H.Breitner).
Zij namen de nieuwe ideeën over schilderkunst van de Haagse School over, maar weken af wat betreft hun onderwerpskeuze. In plaats van landschappen schilderden zij voornamelijk het dagelijks leven in hun stad. Een andere groep splitste zich af en bleef de landschappen schilderen van voorheen maar dan vanuit bv. Laren.( G.J.H.Poggenbeek, A.Neuhuys)
De Haagse School heeft tot ver in de 20ste eeuw  invloed gehad op vele kunstenaars w.o. J.Scherrewitz, F.Arntzenius, L. Apol, W.B.Tholen, J.Akkeringa en J.H. van Mastenbroek.

Miniatuurzilver kwam in Nederland in de tweede helft van de 17e eeuw in de mode. Grote zilveren gebruiksvoorwerpen werden in miniatuurzilver uitgevoerd. Welgestelde dames, voornamelijk in Amsterdam, richtten een heel kabinet in als poppenhuis wat vervolgens werd voorzien van een miniatuurzilveren huisraad. Een kostbare hobby, de miniaturen werden van hetzelfde materiaal vervaardigd als de munten uit die tijd. Het poppenhuis was een ideale manier om je te onderscheiden. In de 18e eeuw werd dit een grote rage. De vraag naar miniatuurzilver was in Amsterdam zo groot dat zilversmeden zich van generatie op generatie konden specialiseren in het maken van dit “poppegoet” zoals het miniatuurzilver in die tijd werd aangeduid. Ook gebruiksvoorwerpen die oorspronkelijk niet van zilver waren werden in miniatuur zilver vervaardigd. Naast huisraad ontstonden aan het einde van de 17e eeuw ook voorstellingen met figuren. Verschillende beroepen, sporten en spelen maar ook religieuze voorstellingen worden nu nog veel verzameld. Zelfs in de 19e en 20e eeuw zijn er veel miniaturen gemaakt naar voorbeeld van hun 18e eeuwse voorgangers. Niet alleen aan de vormen en de zilverkeuren zijn de verschillen te zien, sommige beroepen of voorwerpen die in de 19e eeuw zijn gemaakt bestonden nog niet in de eeuwen daarvoor.

In de zeventiende eeuw  kende Nederland een buitengewoon hoge welvaart, wat resulteerde in een enorme vraag naar schilderijen. De kwaliteit van de schilderijenproductie uit de Gouden Eeuw is echter zeer divers. Hetzelfde geldt voor de panelen die schilders gebruikten. Niet zelden kan men aan het paneel de kwaliteit het schilderij aflezen. Een meester met een goede naam (en hoge prijzen!) kon het zich veroorloven om dure panelen te kopen. Er waren zelfs ambachtslieden die zich toelegden op het vervaardigen van ‘ready made’ schilderijpanelen. Maar vanzelfsprekend was een dergelijk paneel niet goedkoop. Neem nu bijvoorbeeld het paneeltje waarop Jan van Mieris (Leiden, 1660 - Rome, 1690) in 1681 een pijprokende Cavalier schilderde. Als zoon van de vermaarde Leidse Fijnschilder Frans van Mieris  kon Jan op hoogwaardige panelen werken. Het paneeltje is dan ook vervaardig uit een goede kwaliteit eikenhout, zonder oneffenheden en met een gelijkmatig verloop van de nerf (om werking van het hout te voorkomen) en het is daarbij fraai aan de vier zijkanten afgeschuind. Deze traditie stamde nog uit de zestiende eeuw, maar ontbrak bij goedkopere panelen. De afgeschuinde kanten helpen kunsthistorici nu overigens om vast te stellen of we niet bijvoorbeeld met een ingekorte compositie of zelfs een fragment te maken hebben. Ook het feit dat het paneel niet uit samengestelde delen bestaat (wat natuurlijk gevolgen voor de conditie kon hebben) is een teken van kwaliteit. Dus zelfs zonder de voorzijde te zien, zou men mogen aannemen dat de schilder die dit paneeltje gebruikte niet tot de omvangrijke groep ‘kleine meesters’ heeft behoord. Voor een verder analyse van de kwaliteit is de voorzijde natuurlijk onmisbaar, maar vaak vertelt de achterkant al een aanzienlijk deel van het verhaal.

Het merendeel van de kunst (sculpturen, ivoren, bronzen,schilderijen) die in de Middeleeuwen vervaardigd wordt, staat in functie van de religie. De middeleeuwer is doordrongen van zijn geloof en van het gevoel dat hij voor alles afhankelijk is van God. De Middeleeuwen zijn een soort overgangsperiode tussen de oudheid en de renaissance. Ze vormen tevens het begin van een nieuw tijdperk waarin de romaanse en gotische kunst ontstaan. In de romaanse periode (1000-1150) worden de meestal ongeletterde mensen nog afgeschrikt met afbeeldingen van hel en verdoemenis, van duivels en boosaardige monsters. Later groeit er een nieuw bewustzijn. Hieruit ontstaat de gotiek (1150-1500) met een streven naar schoonheid en een ‘vermenselijking’ van de kunst. Wie de tijd en de moeite neemt om eens echt te kijken naar middeleeuwse kunst, die zal ontdekken dat heel veel van die zogenaamde ‘heiligenbeelden’ na al die jaren nog altijd de kracht hebben om tot de toeschouwer door te dringen en hem emotioneel te raken en te ontroeren. Een jonge moeder die blij is met haar kind (Madonna), een man die treurt om het overlijden van zijn vriend (Johannes), een moeder met haar dochter en kleinkind (Anna-ten-Drieën). Zijn dat geen thema’s die ook voor de hedendaagse mens nog altijd herkenbaar zijn?

Een belangrijk kenmerk van traditionele juwelen in India is het  gebruik van hoogwaardig goud, kleurrijke edelstenen en uitbundige emaildecoraties. Juwelen werden geëmailleerd daar waar het goud de huid raakt. Deze emailleertechniek is ontstaan om het zachte, 20 of 22 karaat goud te beschermen tegen slijtage door het dragen en vindt zijn oorsprong in het Moghul rijk. Deze toepassing ontwikkelde zich tot een kunstvorm op zich, waarbij gouden juwelen of kleine gebruiksvoorwerpen volledig werden gedecoreerd met kleurrijk email. Uit onderzoek is gebleken dat tijdens het Sultanaat van Delhi, 1206-1527, de emailleertechniek vanuit Perzië naar India is gekomen. Geïnspireerd door Perzische email ontwerpen, creëerden de Indiase ambachtslieden nieuwe complexe email decoraties. Religie stond de afbeelding van de menselijke vorm niet toe, en dus richtte men zich tot de natuur, een oneindige inspiratiebron. Nog steeds herkennen we bloemen en vogels in de Thar woestijn in Rajasthan, op juwelen die 100 jaar geleden gemaakt zijn.Verschillende streken in India hadden hun eigen stijl en specialiteit ontwikkeld. Jaipur, de hoofdstad van de staat Rajasthan werd een zeer beroemd centrum van email-kunst en vooral bekend om de rode en groene decoraties op een witte ondergrond. Andere belangrijke streken voor email zijn: Murshidabad, Dehli, Lucknow, Alwar. De ateliers in Varanasi (Benares) waren beroemd om de kleuren rose en lichtblauw. Omdat email heel kwetsbaar is, is het heel zelden dat we juwelen of kleine voorwerpen tegenkomen met het emaildecor nog steeds volledig in tact.

Modernisme is de verzamelnaam voor vooruitstrevend en onconventioneel denken in de eerste helft van de 20ste eeuw.  Het modernistisch denken werd op alle facetten van de kunst toegepast. In de muziek leidde dat bij voorbeeld tot het ontstaan van de 12 noten rijen. In de schilderkunst vallen o.a. het expressionisme, het fauvisme, Dadaïsme, kubisme en surrealisme onder deze term. De kerngedachte is het buiten de strenge conventies te denken en de traditie te verwerpen. Dit vroege “out of the box” denken heeft  veel vernieuwingen gebracht . Vorm en kleur worden belangrijker dan een natuurlijke weergave van de werkelijkheid. Het zoeken naar het abstracte en het universele betekende voor veel kunstenaars het verheffen van de kunst naar een hoger spiritueel plan. Nederlandse modernisten zijn o.a. Kees van Dongen, Piet Mondriaan, Jan Toorop, Leo Gestel en Jan Sluyters.

Koeien, met of zonder melkers, behoren tot de meest bekende en geliefde voorwerpen in Delfts aardewerk. Altijd vervaardigd als een elkaar aankijkend stel versieren ze sinds de 18e eeuw schouwen, meubels en vensterbanken. Opmerkelijk is dat de koeien bijna altijd beschilderd zijn met uitbundige bloemguirlandes rond hun rug en nek. Voorbeeld hiervoor waren de vetgemeste prijskoeien en prijsossen die sinds de 17e eeuw elk jaar op de naamdag van Sint Lucas, de beschermheilige van de slagers gilde (wiens attribuut de gevleugelde os is), tijdens feestelijke parades in Nederlandse dorpen en steden te bewonderen waren. Het bekroonde beest werd gedecoreerd met bloemenkransen en slingers, vaak werden zijn horens verguld en soms zelfs versierd met sinaasappels. Het vlees van dit bijzondere dier werd gegeten tijdens het aansluitende diner van de gilde en een deel werd gedoneerd aan de kerk en de armen. De uitspraak: “De gilde-os wordt omgeleid” werd daarom ook synoniem gebruikt om te zeggen: “Het is feest!”

Pop(ular) Art is een stroming in de moderne kunst uit de jaren ‘60 die haar onderwerpen uit het dagelijks leven haalde. Levensstijl en popcultuur liepen erg in elkaar over. Pop Art is ontstaan als een reactie op de massaconsumptie waar de samenleving zich in onder liet dompelen. De verbeeldingswereld van de media, de consumptieartikelen, kitsch en de verpakkingsindustrie werden naast een onderwerp van onderzoek en kunst ook verzamelobjecten voor musea en verzamelaars.
Een belangrijk kenmerk van Pop Art is dat werken in grote oplages werden gemaakt, de zogeheten ‘multiples’. ’s Werelds bekendste pop art kunstenaar Andy Warhol bezigde dan ook het motto ‘Kwantiteit is kwaliteit’. Door het veelvuldig reproduceren van werken en het onophoudelijk herhalen van één beeld maakt hij zijn eigen kunst tot massa geproduceerde voorwerpen en maakt hij de massa geproduceerde voorwerpen tot kunst. Tom Wesselmann is als pop art kunstenaar minder bekend bij het grote publiek. Ook hij haalde zijn inspiratie uit de consumptiemaatschappij. Wesselman verwerkte in zijn steriele middenklasse interieurs de vrouw op een extreme manier als lustobject. Geïnspireerd op de manier waarop de vrouw werd gebruikt in reclames en massamedia. De ogen worden weggelaten terwijl lippen, tepels en andere delen van het lichaam juist worden benadrukt. Door op zo’n banale manier met zogenaamd ‘hoge kunst’ om te gaan ondermijnden de kunstenaars zowel de bestaande ideeën over kunst, als over kunstenaars, de artistieke uitstraling en verplichte originaliteit. Juist deze ongecompliceerdheid in veel pop art werken verrast en verlaagt drempels. Hierdoor is pop art erg toegankelijk voor de geïnteresseerde en beginnende kunstliefhebber tot en met de gearriveerde verzamelaar. Een Warhol, een Wesselman, het zijn grote namen en de aanschaf van een werk  lijkt onbereikbaar maar toch zijn er met regelmaat betaalbare ‘multiples’ te vinden op PAN Amsterdam.

Op de afbeelding staat een kraankan. Maar in feite is dit de financiële reserve van een 18de eeuwse Hollander. Spaarrekeningen zoals we die nu kennen bestonden nog niet. Zilveren muntstukken die hij over had bracht hij naar een zilversmid om er een koffiekan van te laten maken. De zilversmid smolt de muntstukken om, maakte het gewenste voorwerp en sloeg zijn meesterteken (1) erop. Nu kon iedereen zien wie het gemaakt had. Om te voorkomen dat de zilversmid tijdens het omsmelten ging sjoemelen door bijvoorbeeld een beetje meer koper door het zilver te mengen, zodat hij met minder zilver toch het bestelde voorwerp kon maken, werd het gehalte gecontroleerd. Dit gebeurde bij de zilverkamer van het zilversmidsgilde in zijn woonplaats. Een krul zilver werd van de onderkant gestoken, ook wel proefsteek genoemd. Door deze te verhitten kon men aan de verkleuring zien of het gehalte correct was. Als dat het geval was werd het stadskeur (2) op het stuk geslagen zodat te zien was waar het gehalte was gecontroleerd. Ieder jaar werd een andere zilversmid aangesteld als keurmeester. Om te voorkomen dat er nu twee meestertekens op het stuk zouden komen sloeg de keurmeester een letter van het alfabet (3). Zo kon nagegaan worden wie het gehalte had getoetst en wanneer. Deze keurmeestertekens worden nu - eigenlijk ten onrechte- jaarletters genoemd. Vervolgens werd vanaf 1663 in de provincie Holland de Hollandse leeuw (4) erbij geslagen om aan te geven dat het gehalte gelijk was aan dat in de rest van de Hollandse provincie. Het kon gebeuren dat het geld weer nodig was. Het zilveren voorwerp werd dan weer gesmolten zodat er weer munten uit geslagen konden worden. Het gehalte van het zilver in het voorwerp was immers gelijk aan dat van de munt. De zilverkeuren zijn dus een garantie voor het gehalte van het stuk en geven aan bij wie je verhaal kon halen als bleek dat het gehalte te laag was. Aan de hand van de zilverkeuren kunnen we nu bepalen door wie, waar en wanneer het stuk gemaakt is. Zo kunnen we nu zien dat deze kraankan is gemaakt in Leiden in 1754 door Abraham Fortman.

Het beroemde terracotta leger van Xian ligt ten grondslag aan een eeuwenlange traditie van het gebruik van terracotta grafbeelden (mingqi) in China. Na de val van de Qin dynastie (221 v.Chr. – 206 v.Chr.), die werd gekenmerkt door onderdrukking en uitbuiting van het volk, breken rustiger tijden aan onder leiding van de Han Chinezen. De terracotta beelden van de Han dynastie (206 v. Chr. – 220 n. Chr.) bouwen voort op die van de Qin, met als grote verschil dat zij vele malen kleiner zijn en vervaardigd werden in eenvoudige mallen die voor meerdere beelden dienden. Hierdoor hebben deze figuren vaak een ‘primitieve’ uitstraling en zijn de proporties niet altijd in verhouding.
In de zevende eeuw begint de tweede grote bloeiperiode van China, de Tang dynastie (618-907). In deze periode speelt de Zijderoute een belangrijke rol. Niet alleen vanuit economisch oogpunt, maar ook vanwege het contact met de grote diversiteit aan culturen rondom China. Kenmerkend voor de terracotta beelden uit die tijd zijn de vaak niet-Chinese voorstellingen. Denk bijvoorbeeld aan Arabische volbloed paarden, kamelen en hun berijders uit Bactrië of de wachters (lokapala) met hun Perzische gelaatstrekken. Technisch gezien zijn de terracotta figuren uit de Tang uitgegroeid tot ware kunststukken in juiste proporties en fraaie  kleurstellingen.

Oude Egyptenaren gingen niet met pensioen. Hard werken deden ze wel en in hun vrije tijd bouwden ze nog piramiden ook: in de periode dat de landerijen onder water stonden door de jaarlijkse overstroming van de Nijl, zwoegden de boeren om een eeuwige rustplaats voor hun farao te bouwen. Maar daarmee was het met werken niet gedaan. De Egyptenaren geloofden namelijk dat het eeuwige leven er na de dood min of meer hetzelfde uitzag als dat ervoor. Dus ook na de dood: werken. De goden bezaten uitgestrekte landerijen en overledenen werden opgeroepen deze te bewerken. Gelukkig geloofden de Egyptenaren ook in magie! Ze bedachten al snel dat dubbelgangers hun plaats als arbeider zouden kunnen innemen. Ze maakten daarvoor kleine menselijke figuren van hout, terracotta of van een soort geglazuurd aardewerk (faience) en schreven daarop hun naam en een magische spreuk. Die spreuk  zorgde ervoor dat als de naam van de overledene door de goden werd afgeroepen om te werken,  de kleine dubbelganger zou roepen: ‘Hier ben ik!’. De dubbelgangers werden Ushabti’s genoemd: ‘antwoorders’. Om het werk op het land goed te kunnen verrichten gaf men de figuurtjes landbouwwerktuigjes in de handen en een zak met zaaigoed op de rug. In het begin beperkte men zich tot een paar figuren die als dubbelganger diende, maar later gaf men in graven hele werkploegen mee van een paar honderd stuks inclusief opzichters met een zweep in de handen: aan werkschuw volk hadden de Egyptenaren duidelijk een broertje dood.

Paraiba is de naam van een provincie in Brazilië, waar in de jaren 80-90 toermalijnen werden ontdekt. Deze toermalijnen waren koperhoudend, waardoor zij een sterke neon groenblauwe of paarse kleur hadden. De stenen werden slechts lokaal gevonden en gedolven. Bovendien bleek dat de vindplaatsen in de jaren 90 al praktisch waren uitgeput. De bijzondere kleuren en de grote vraag vanuit Japan, gecombineerd met de schaarste, hadden een sterk prijsopdrijvend effect.

In de jaren 90 vond men in Nigeria, zij het ook schaars, hetzelfde materiaal. Honderden miljoenen jaren geleden, toen de toermalijn gevormd in de aardkorst werd gevormd, zat Nigeria immers vast aan Brazilië. Wel was veel van dat materiaal iets minder intens van kleur. Recenter zijn er vindplaatsen bekend in Mozambique, waar op dit moment alleen nog maar ruw materiaal vandaan komt.

In tegenstelling tot de meeste toermalijnen zijn de Paraiba toermalijnen niet ijzerhoudend, maar koperhoudend. Vanwege de zeldzaamheid, de vraag en de specifieke eigenschappen, heeft men na een hevige discussie in de branche besloten de naam Paraiba te behouden, ook al komen de nieuwe stenen praktisch allemaal uit Afrika.

Deze edelstenen zijn boven de 1 karaat al vrij zeldzaam, zeker wanneer de kleur intens is en de zuiverheid hoog. Daarom is deze steen van 16,77 karaat zo'n zeldzaamheid.